Η ελευθερία του Τύπου σε παγκόσμιο επίπεδο έχει πληγεί περισσότερο από ποτέ, καθώς η παγκόσμια δημοκρατία αποδυναμώνεται δραματικά, όπως διαπιστώνει μια σημαντική έκθεση.
Σύμφωνα με το International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA) με έδρα τη Στοκχόλμη, η δημοκρατία έχει υποχωρήσει σε 94 χώρες τα τελευταία πέντε χρόνια, ενώ μόνο το ένα τρίτο από αυτές έχει σημειώσει πρόοδο.
«Η δημοκρατία αντιμετωπίζει μια τέλεια καταιγίδα αυταρχικής αναζωπύρωσης και οξείας αβεβαιότητας, λόγω τεράστιων κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών», δήλωσε ο Kevin Casas-Zamora, γενικός γραμματέας του thinktank.
«Για να αντιδράσουν, οι δημοκρατίες πρέπει να προστατεύσουν βασικά στοιχεία της Δημοκρατίας, όπως οι εκλογές και το κράτος δικαίου, αλλά και να μεταρρυθμίσουν βαθιά τις κυβερνήσεις ώστε να προσφέρουν δικαιοσύνη, ένταξη και κοινή ευημερία», τόνισε ο ίδιος.
Η έρευνα του IDEA – η Έκθεση για την Κατάσταση της Δημοκρατίας 2025 – δημοσιεύεται κάθε πέντε χρόνια και θεωρείται η πιο ολοκληρωμένη του είδους της, καλύπτοντας 174 χώρες και μετρώντας την απόδοση της δημοκρατίας από το 1975.
Η έρευνα διαπίστωσε ότι η ελευθερία του Τύπου έχει επιδεινωθεί στο ένα τέταρτο του συνόλου των χωρών, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη αποδυνάμωση των τελευταίων 50 ετών.
Στις πρώτες θέσεις βρέθηκαν το Αφγανιστάν, η Μπουρκίνα Φάσο και η Μιανμάρ, χώρες που αντιμετωπίζουν ιστορικά υψηλά επίπεδα πολιτικών συγκρούσεων, φτώχειας και πολιτικής αστάθειας. Η τέταρτη μεγαλύτερη αποδυνάμωση της ελευθερίας του Τύπου καταγράφηκε στη Νότια Κορέα, όπου ο πρώην πρόεδρος Yoon Suk Yeol στοχοποίησε επανειλημμένα τα μέσα ενημέρωσης και η κυβέρνησή υπέβαλε αγωγές για δυσφήμιση για να φιμώσει δημοσιογράφους, πριν ανατραπεί νωρίτερα φέτος.
Η έκθεση περιγράφει πολύ διαφορετικά πλαίσια για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Τύπος. Στη Νέα Ζηλανδία, αναφέρει ότι η κρίση χαρακτηρίζεται από τη συρρίκνωση του τοπίου των μέσων, με τέσσερις στους πέντε δημοσιογράφους να εργάζονται για έναν από τους πέντε μοναδικούς εργοδότες.
Στην Παλαιστίνη, αναφέρεται ότι έχουν σκοτωθεί σχεδόν 200 δημοσιογράφοι από τον Οκτώβριο του 2023 και το Ισραήλ έχει επιβάλει αποκλεισμό στην ανεξάρτητη είσοδο διεθνών μέσων στη Λωρίδα της Γάζας.
«Μεταξύ 2024 και 2025, το Al Jazeera στοχοθετήθηκε τόσο από το Ισραήλ όσο και από την Παλαιστινιακή Αρχή, που ανέστειλαν τη λειτουργία του μέσου λόγω ισχυρισμών για θέματα εθνικής ασφάλειας και εντάσεων σχετικά με την κάλυψη συγκεκριμένων γεγονότων», αναφέρει η έκθεση.
Η Χιλή κατέγραψε τη μεγαλύτερη βελτίωση στην ελευθερία της έκφρασης από την τελευταία έκθεση του International IDEA το 2021, χάρη εν μέρει σε νομοθεσία-ορόσημο που στοχεύει στην ασφάλεια των δημοσιογράφων και των οικογενειών τους.
Το IDEA επισήμανε επίσης ορισμένες θετικές εξελίξεις: η Αφρική κατέγραψε μεγάλο μέρος της παγκόσμιας προόδου στη δημοκρατία, με 24% των χωρών που σημείωσαν πρόοδο – ιδιαίτερα η Μποτσουάνα και η Νότια Αφρική. Οι βουλευτικές εκλογές στην Ιορδανία το 2024 επαινέθηκαν για μεγαλύτερη δικαιοσύνη και η Πολωνία σημείωσε επίσης βελτιώσεις.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ, αν και θεωρούνται για καιρό πρωτοπόρες στη δημοκρατία παγκοσμίως, έχουν μειώσει σημαντικά τόσο τη διπλωματική τους δέσμευση όσο και την οικονομική τους στήριξη για διεθνή βοήθεια στη δημοκρατία φέτος, γράφουν οι συγγραφείς της έκθεσης.
«Αυτές οι εξελίξεις συνέβαλαν στην αποδυνάμωση των διεθνών προσπαθειών για δημοκρατία. Σε λιγότερο από έξι μήνες, οι εσωτερικοί πολιτικοί θεσμοί των ΗΠΑ έχουν επίσης χάσει μεγάλο μέρος της συμβολικής τους αίγλης, λειτουργώντας όλο και περισσότερο ως σημείο αναφοράς για υπερβάσεις της εκτελεστικής εξουσίας και προσφέροντας περισσότερη ενθάρρυνση σε ηγέτες λαϊκιστές παρά σε υποστηρικτές της δημοκρατίας», αναφέρουν.
Το 2021, το IDEA κατέγραψε για πρώτη φορά τις ΗΠΑ στη λίστα των δημοκρατιών που υποχωρούν, επισημαίνοντας μια «ορατή επιδείνωση» που ξεκίνησε το 2019.
Ένα μέτρο που μπορεί να ενισχύσει και να υποστηρίξει τη δημοκρατία θα ήταν η ευρύτερη προσφορά ψήφου στους πολίτες που ζουν στο εξωτερικό, υποστηρίζει το IDEA.
«Η βελτίωση των δικαιωμάτων των ψηφοφόρων που ζουν στο εξωτερικό μπορεί επίσης να αποφέρει δημοκρατικά οφέλη τόσο στις χώρες καταγωγής όσο και στις χώρες υποδοχής», δήλωσε ο Casas-Zamora.
