Ένα βήμα πριν από μιαν από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της σύγχρονης ιστορίας της, την ένταξη στη ζώνη Σένγκεν, βρίσκεται η Κύπρος. Μια διαδικασία που συμπλήρωσε ήδη χρόνια τεχνικών προετοιμασιών, πολιτικών ζυμώσεων και θεσμικών προσαρμογών, αλλά σήμερα βρίσκεται σε μια καθοριστική καμπή. Για πρώτη φορά, η χώρα φαίνεται να βρίσκεται τόσο κοντά στην οριστική έγκριση, με την Κυβέρνηση να δηλώνει «πιο έτοιμη από ποτέ» και τις Βρυξέλλες να εντείνουν τους ελέγχους και την αξιολόγηση.
Τις τελευταίες μέρες, ένα εξειδικευμένο κλιμάκιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πραγματοποιεί ενδελεχείς ελέγχους σε υποδομές και υπηρεσίες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Σ», οι έλεγχοι αυτοί αποτελούν το τελευταίο στάδιο της πολυετούς διαδικασίας αξιολόγησης για την ένταξη στη ζώνη Σένγκεν. Η παρουσία των αξιωματούχων στην Κύπρο δεν είναι τυπική, αντιθέτως έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς επικεντρώνεται σε τομείς όπου η Κύπρος οφείλει να αποδείξει πλήρη συμμόρφωση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Σε σχέση με τα οδοφράγματα, ο στόχος είναι η περαιτέρω ενίσχυση των ελέγχων, καθώς θεωρείται ότι υπάρχουν ακόμα περιθώρια σημαντικής βελτίωσης. Αν και η Πράσινη Γραμμή δεν αποτελεί σύνορο της Κυπριακής Δημοκρατίας, η ΕΕ δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αναβάθμιση των ελέγχων στα οδοφράγματα, κάτι που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ένταξη στη ζώνη Σένγκεν.
Όπως πληροφορείται η «Σ», τα οδοφράγματα θα ενισχυθούν τόσο σε προσωπικό όσο και σε τεχνολογικά μέσα, την ώρα που οι ωρομίσθιοι υπάλληλοι αναμένεται να εντείνουν τις προσπάθειες για αποτελεσματική επιτήρηση των διελεύσεων από και προς τα κατεχόμενα. Δεν είναι λίγες οι φορές στο παρελθόν που εκφράστηκαν παράπονα πως οι έλεγχοι δεν ήταν επαρκείς, ιδιαίτερα σε περιόδους με αυξημένη κίνηση οχημάτων.
Φυσικά, οι προσπάθειες αυτές αφορούν τα επίσημα σημεία διέλευσης, ενώ «αγκάθι» αποτελούν οι «νεκρές ζώνες» από τις οποίες κατά καιρούς πραγματοποιείται παράνομο εμπόριο ή διέλευση ατόμων που αποφεύγουν τον αστυνομικό ή τελωνειακό έλεγχο των οδοφραγμάτων.
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η Κύπρος έχει πλέον ολοκληρώσει το 95% των τεχνικών προσαρμογών που είχαν ζητηθεί. Η ενσωμάτωση στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν, η ψηφιοποίηση των διαδικασιών ελέγχου και η εκσυγχρονισμένη λειτουργία των σημείων εισόδου αποτελούν πλέον γεγονός. Η αποστολή της Επιτροπής επιβεβαιώνει εάν όλα αυτά λειτουργούν στην πράξη, χωρίς αποκλίσεις ή ελλείψεις.
Από πλευράς Λευκωσίας υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία, καθώς οι πρώτες αντιδράσεις των ελεγκτών δείχνουν ότι η Κύπρος έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο. Ωστόσο, οι τελικές τους διαπιστώσεις, που αναμένεται ν’ αποσταλούν επίσημα στις Βρυξέλλες το προσεχές διάστημα, θα καθορίσουν τη στάση των κρατών-μελών που πρέπει να δώσουν την πολυπόθητη ομόφωνη έγκριση.
«Μοχλός» ανάπτυξης
Η ένταξη της Κύπρου στη ζώνη Σένγκεν δεν αποτελεί απλώς διοικητική μεταρρύθμιση. Συνιστά στρατηγική επιλογή με βαθιές συνέπειες για την οικονομία, την κοινωνία και τη διεθνή εικόνα της χώρας. Τα οφέλη είναι πολλά, όπως η κατάργηση των συστηματικών ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα για ταξιδιώτες προς και από άλλες χώρες της Σένγκεν, αύξηση της κινητικότητας, ενίσχυση του τουρισμού, διευκόλυνση των επιχειρήσεων και γενικότερα άνοιγμα σε νέα αναπτυξιακά μοντέλα, που βασίζονται στην ελεύθερη κυκλοφορία.
Για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, η είσοδος στη Σένγκεν θα σημαίνει πιο άνετα και γρήγορα ταξίδια, λιγότερη γραφειοκρατία και ουσιαστική ενσωμάτωση σε έναν χώρο όπου τα σύνορα λειτουργούν περισσότερο ως τυπική γραμμή παρά ως εμπόδιο.
Για την οικονομία, οι ειδικοί εκτιμούν ότι η διευκόλυνση της κυκλοφορίας ανθρώπων και αγαθών μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τόσο τις άμεσες επενδύσεις όσο και τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών κλάδων.
Ένα από τα σημαντικότερα επιχειρήματα υπέρ της ένταξης είναι η ικανότητα της Κύπρου να προσελκύσει ποιοτικές, στρατηγικές επενδύσεις. Η εμπειρία χωρών που εντάχθηκαν στη Σένγκεν στο παρελθόν δείχνει ότι η ελεύθερη κυκλοφορία συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Η ένταξη θεωρείται «πιστοποιητικό σταθερότητας», το οποίο επιβεβαιώνει ότι η χώρα εφαρμόζει αυστηρούς κανόνες ασφάλειας, αξιοπιστίας και διαφάνειας.
Για την Κύπρο, η στιγμή αυτή είναι κρίσιμη, καθώς διαθέτει ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον, στρατηγική γεωγραφική θέση και εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, ιδιαίτερα στους τομείς της τεχνολογίας, της ναυτιλίας και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Η προσθήκη του «παράγοντα» Σένγκεν μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για να ενισχύσει την αξιοπιστία και την ελκυστικότητα της χώρας.
Πιο συγκεκριμένα, η ένταξη αναμένεται να ενισχύσει τις επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας. Διεθνείς εταιρείες που μετακινούν συχνά στελέχη τους εντός της ΕΕ θα βρίσκουν στην Κύπρο έναν προορισμό χωρίς επιπλέον συνοριακά εμπόδια.
Θα βοηθήσει τον κλάδο των υπηρεσιών και της επιχειρηματικότητας.
Startups και καινοτόμες επιχειρήσεις θα μπορούν να εγκαθίστανται στη χώρα γνωρίζοντας ότι θα έχουν γρήγορη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά εργαζομένων και επενδυτών. Θα ευνοήσει επίσης τον τουρισμό υψηλής ποιότητας.
Η ευκολότερη πρόσβαση από και προς χώρες της Σένγκεν αυξάνει την ανταγωνιστικότητα της Κύπρου σε μιαν από τις σημαντικότερες οικονομικές της δραστηριότητες. Θα ωφελήσει τις επενδύσεις στον τομέα ακινήτων και επιχειρηματικών εγκαταστάσεων. Η Κύπρος μπορεί να καταστεί περιφερειακό επιχειρηματικό κέντρο για εταιρείες που επιζητούν ασφαλές και σταθερό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο.
Οι πολιτικές προκλήσεις
Ωστόσο, η άλλη πλευρά του νομίσματος δεν είναι αμελητέα. Η Κύπρος βρίσκεται στο επίκεντρο μεταναστευτικών ροών που αυξάνονται διαρκώς και πλησιάζουν τα όρια των κρατικών υποδομών. Με δεδομένη τη γεωγραφική της θέση, αποτελεί πύλη εισόδου για χιλιάδες άτομα από τρίτες χώρες. Η απορρόφηση αυτών των ροών αποτελεί πρόκληση και με τη Σένγκεν οι απαιτήσεις αυξάνονται.
Επιπλέον, η Πράσινη Γραμμή παραμένει κρίσιμο ζήτημα. Παρότι δεν αποτελεί διεθνές σύνορο αλλά γραμμή κατάπαυσης του πυρός, στην πράξη όμως αποτελεί σημείο εισόδου παράνομων μεταναστών. Το πώς θ’ αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο στο πλαίσιο της Σένγκεν είναι ένα από τα σοβαρότερα πολιτικά διλήμματα. Οι Βρυξέλλες αναγνωρίζουν την ιδιαιτερότητα, αλλά ζητούν αξιόπιστους μηχανισμούς ελέγχου και αποτελεσματική συνεργασία με την ΟΥΝΦΙΚΥΠ.
Επιπρόσθετο πολιτικό βάρος δημιουργεί η ανάγκη για απόλυτη ομοφωνία μεταξύ των κρατών-μελών της Σένγκεν, καθώς μια και μόνο διαφωνία αρκεί για να «παγώσει» τη διαδικασία.
Συνεπώς, η πορεία της Κύπρου προς τη ζώνη Σένγκεν συνδυάζει τεχνικές αξιολογήσεις, πολιτικές διπλωματίες και προκλήσεις. Αν η χώρα καταφέρει να υπερβεί τα τελευταία εμπόδια, τότε ανοίγει ένα εντελώς νέο κεφάλαιο ευκολότερης μετακίνησης, αυξημένης οικονομικής δραστηριότητας, μεγαλύτερης αξιοπιστίας και βαθύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Το επόμενο διάστημα θα είναι κρίσιμο καθώς οι έλεγχοι του ευρωπαϊκού κλιμακίου, το τελικό πόρισμα και κυρίως η στάση των κρατών-μελών θα καθορίσουν αν το 2026 θα είναι το έτος κατά το οποίο η Κύπρος θα γίνει πλήρες μέλος της ζώνης Σένγκεν.
