Η 29η Οκτωβρίου, όπως καθιερώθηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, είναι η ημέρα που η Κύπρος αφιερώνει στους Αγνοουμένους της. Μια ημέρα φορτισμένη συναισθηματικά, αφιερωμένη σε όλους εκείνους που χάθηκαν μέσα στην τραγική δίνη των συγκρούσεων και του πολέμου, χωρίς ποτέ να τους δοθεί ο επίλογος που τους άξιζε.
Είναι ένα από τα βαθύτερα, πιο επώδυνα κεφάλαια της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας.
Πίσω από κάθε φάκελο και κάθε όνομα κρύβεται μια οικογένεια που δεν έμαθε ποτέ.
Μια καρέκλα που παραμένει άδεια στο οικογενειακό τραπέζι.
Μια φωτογραφία που μένει πάντοτε στην ίδια θέση, γιατί δεν πρόλαβε να γίνει «ανάμνηση».
Η αβεβαιότητα της απώλειας είναι η πιο σκληρή μορφή πένθους.
Πώς να θρηνήσεις κάποιον χωρίς να ξέρεις τι απέγινε;
Πώς να συνεχίσεις όταν η ελπίδα και η πραγματικότητα συγκρούονται καθημερινά;
Μισό σχεδόν αιώνα μετά τα γεγονότα του 1974 —αλλά και όσων προηγήθηκαν— το ίδιο αμείλικτο ερώτημα επιμένει:
Πού είναι;
Και μαζί του επιμένει η ανάγκη για απαντήσεις, δικαιοσύνη, αποκατάσταση της αξιοπρέπειας των αγνοουμένων και των οικογενειών τους.
Η ιστορία τους δεν ανήκει στο χθες.
Ανήκει στο τώρα — γιατί η απουσία τους εξακολουθεί να είναι παρούσα.
Η ευθύνη της μνήμης
Η ταυτοποίηση λειψάνων, η διερεύνηση τεκμηρίων, ο σεβασμός σε κάθε πληροφορία δεν είναι απλές διαδικασίες.
Είναι πράξεις βαθιάς ανθρωπιάς.
Είναι η ελάχιστη υποχρέωση μιας πολιτισμένης κοινωνίας απέναντι στον ανθρώπινο πόνο.
Η Ημέρα Αγνοουμένων μάς υπενθυμίζει ότι ειρήνη χωρίς απαντήσεις δεν υπάρχει.
Όσο παραμένουν άνθρωποι αγνοούμενοι, η ιστορία δεν θα έχει κλείσει τον λογαριασμό της.
Μνήμη χωρίς σύνορα — το πρώτο βήμα προς τη συμφιλίωση
Όμως η ημέρα αυτή φέρνει και μια δύσκολη, αλλά αναγκαία αλήθεια:
Ποια μνήμη τιμούμε; Και για ποιους;
Αν θέλουμε η μνήμη να γίνει γέφυρα, δεν μπορεί να είναι επιλεκτική.
Η Κύπρος θα προχωρήσει πραγματικά όταν:
- οι Ελληνοκύπριοι σταθούν με σεβασμό μπροστά στις ομαδικές ταφές της Μαράθας και της Τόχνης
- οι Τουρκοκύπριοι κατέβουν στο Παλαίκυθρο και στην Άσσια και νιώσουν τον ίδιο κόμπο στο λαιμό
Και όταν όλοι αναγνωρίσουμε πως εκεί αναπαύονται άνθρωποι.
Με οικογένειες, όνειρα, προσδοκίες — όχι «άλλοι», όχι «εχθροί».
Μόνο τότε θα πούμε ότι κάναμε το πρώτο γενναίο βήμα προς μια συμφιλίωση που δεν θα είναι επιφανειακή.
Μέχρι αυτό να επιτευχθεί, η μνήμη — όσο απαραίτητη κι αν είναι — μπορεί να συνεχίσει να υψώνει τείχη αντί να τα γκρεμίζει.
Τι ιστορία διδάσκουμε στα παιδιά μας;
Ίσως έφτασε ο καιρός να μάθουμε στις νέες γενιές μια ιστορία που:
– δεν διαιρεί, αλλά ενώνει
– δεν δαιμονοποιεί, αλλά εξηγεί
– δεν γεννά μίσος, αλλά καλλιεργεί ενσυναίσθηση
Γιατί κάθε δάκρυ έχει το ίδιο αλάτι, ανεξαρτήτως κοινότητας.
Η αναγνώριση του πόνου όλων των οικογενειών δεν είναι παραχώρηση.
Είναι προϋπόθεση για ένα κοινό αύριο.
Και μετά… σιωπή
Γιατί, στο τέλος, υπάρχουν στιγμές που τα λόγια αδυνατούν.
Κι εκεί μένει η σιωπηλή υπόσχεση:
να συνεχίσουμε να ψάχνουμε, να θυμόμαστε, να κατανοούμε.
Ο πόνος δεν είναι πεδίο αντιπαράθεσης.
Είναι ο τόπος που μπορεί — αν το επιλέξουμε — να μας φέρει πιο κοντά.
Ας γίνει η 29η Οκτωβρίου όχι μόνο ημέρα μνήμης της απουσίας, αλλά και δέσμευσης για την παρουσία της αλήθειας.
