Σήμερα, 18 Σεπτεμβρίου, γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα Ισότητας Αμοιβών Ανδρών και Γυναικών. Μια ημέρα που συχνά περιορίζεται σε αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα και σε ευχολόγια, σαν να πρόκειται για κοινωνικό στολίδι. Όμως η πραγματικότητα δεν κρύβεται πίσω από τα φώτα· αντίθετα, γίνεται ακόμη πιο σκληρή όταν τη δεις καθαρά. Το χάσμα αμοιβών δεν είναι παρελθόν ούτε αφηρημένη έννοια. Είναι εδώ, καθημερινό και βαθιά ριζωμένο, διαμορφώνοντας ζωές και μέλλοντα.
Τα κρύα στοιχεία
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι γυναίκες κερδίζουν κατά μέσο όρο περίπου 12 % λιγότερα ανά ώρα εργασίας σε σχέση με τους άνδρες. Στην Ελλάδα, το 2024 ο μέσος μικτός μισθός των ανδρών έφτανε τα 1.431 ευρώ, ενώ των γυναικών μόλις τα 1.232 ευρώ, δηλαδή περίπου 200 ευρώ λιγότερα κάθε μήνα. Η ίδια εικόνα επαναλαμβάνεται και στις συντάξεις: οι άνδρες λαμβάνουν κατά μέσο όρο 1.220 ευρώ, ενώ οι γυναίκες μόλις 976 ευρώ.
Στην Κύπρο η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Το χάσμα αμοιβών φτάνει το 10–12 %: για κάθε ευρώ που κερδίζει ένας άνδρας, μια γυναίκα λαμβάνει μόλις 0,88 έως 0,90 ευρώ. Οι μέσοι μικτοί μισθοί δείχνουν ξεκάθαρα τη διαφορά: οι άνδρες κερδίζουν περίπου 2.679 ευρώ, ενώ οι γυναίκες γύρω στα 2.267 ευρώ. Σε ορισμένες περιόδους η απόκλιση είναι ακόμη μεγαλύτερη, φτάνοντας τα 400 ευρώ μηνιαίως (π.χ. το τέταρτο τρίμηνο του 2024, όπου οι άνδρες έφτασαν τα 2.979 ευρώ και οι γυναίκες τα 2.606). Επιπλέον, σχεδόν οι μισές γυναίκες στην Κύπρο (46,4 %) κερδίζουν λιγότερα από 1.500 ευρώ τον μήνα, έναντι 38,2 % των ανδρών. Όταν φτάνουμε στο κεφάλαιο των συντάξεων, η αδικία κορυφώνεται: το χάσμα στην Κύπρο αγγίζει το 37 %, καταδικάζοντας πολλές γυναίκες σε αυξημένο κίνδυνο φτώχειας.
Πόσο μακριά είμαστε από την ισότητα;
Το να πούμε ότι οι γυναίκες δεν πληρώνονται το ίδιο με τους άνδρες δεν είναι υπερβολή· είναι η πραγματικότητα. Στην Ελλάδα οι γυναίκες χάνουν περίπου 200 ευρώ τον μήνα, στην Κύπρο ακόμη και 400 ευρώ. Και αυτά σε κοινωνίες όπου οι μισθοί είναι ήδη περιορισμένοι σε σχέση με το κόστος ζωής. Δεν είναι μόνο οι άμεσες αποδοχές: είναι οι διακοπές καριέρας για τη φροντίδα παιδιών ή ηλικιωμένων, οι αναγκαστικές επιλογές μερικής απασχόλησης, η εργασία στο σπίτι που δεν αναγνωρίζεται ούτε αμείβεται, οι χαμένες ευκαιρίες προαγωγής. Όλα αυτά συσσωρεύονται με τα χρόνια και αντανακλώνται στις συντάξεις, όπου η αδικία γίνεται οριστική και ανελέητη.
Γιατί το χάσμα παραμένει
Η διαφορά αμοιβών δεν είναι τυχαία. Έχει βαθιές ρίζες. Πρόκειται για δομική διάκριση: από φορολογικά και εργασιακά συστήματα που δεν στηρίζουν τις γυναίκες που θέλουν καριέρα και οικογένεια, μέχρι τη διαχρονική έλλειψη ευέλικτων λύσεων για φροντίδα. Πρόκειται και για αθέατη εργασία, αμέτρητες ώρες που δεν μετρούνται στα στατιστικά αλλά κοστίζουν ακριβά σε εισόδημα και επαγγελματική ανέλιξη.
Η διάκριση είναι και πολιτισμική: οι προσδοκίες και τα κοινωνικά στερεότυπα διαμορφώνουν επιλογές σπουδών και επαγγελματικών κατευθύνσεων, οδηγώντας συχνά τις γυναίκες σε τομείς χαμηλότερης αμοιβής. Τέλος, υπάρχει και η έλλειψη διαφάνειας. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν γνωρίζουν τι πληρώνεται ο συνάδελφός τους, οι εταιρείες σπάνια δημοσιεύουν δεδομένα ανά φύλο, και οι έλεγχοι είναι ελάχιστοι.
Τι δεν αρκεί και τι χρειάζεται
Δεν φτάνει να μιλάμε μια φορά τον χρόνο για την ισότητα. Οι πολιτικές δηλώσεις και οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης από μόνες τους δεν αλλάζουν τίποτα. Χρειάζεται νομοθεσία που να επιβάλλει διαφάνεια μισθών, υποχρεωτικές αναφορές ανά φύλο και πραγματικές κυρώσεις για όσους παραβιάζουν την ισότητα. Χρειάζονται δομές που να στηρίζουν την οικογένεια και ειδικά τη φροντίδα, ώστε οι γυναίκες να μην πληρώνουν μόνες το κόστος. Χρειάζεται αναγνώριση και δίκαιη αμοιβή σε επαγγέλματα που έχουν υποτιμηθεί ως «γυναικεία». Και χρειάζεται θεσμική ώθηση για περισσότερες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης.
Το ηθικό χρέος
Η ισότητα αμοιβών δεν είναι πολυτέλεια. Είναι βασικό θεμέλιο δικαιοσύνης και κοινωνικής βιωσιμότητας. Όσο αφήνουμε το χάσμα να υπάρχει, τόσο βαθύτερα το αναπαράγουμε: στις συντάξεις, στη φτώχεια, στην εξάρτηση, στην ίδια την αίσθηση αξίας του ατόμου. Όσοι μιλούν για πρόοδο ας κοιταχτούν στον καθρέφτη. Όσοι κρατούν μισθολόγια, θεσπίζουν νόμους ή διοικούν εταιρείες ας αναρωτηθούν: οι πολιτικές τους είναι λόγια στον αέρα ή πράξη στην πράξη;
Η ισότητα αμοιβών δεν είναι διακοσμητική ημερομηνία. Είναι καθημερινή ανάγκη. Δεν ζητάμε χάρη· ζητάμε δικαίωμα. Και όσο η τρύπα στον προϋπολογισμό της ισότητας μένει ανοιχτή, η κοινωνία θα συνεχίζει να πληρώνει το τίμημα — όχι με στατιστικές, αλλά με ζωές.
