Η Ευρώπη είναι η ήπειρος που θερμαίνεται ταχύτερα σε σχέση με τον υπόλοιπο πλανήτη. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος, η μέση θερμοκρασία έχει ήδη αυξηθεί περίπου κατά +1,5°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Οι επιστήμονες προειδοποιούν πως μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες η άνοδος μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει τους +2°C.
Αυτό το νούμερο δεν είναι μια αφηρημένη καμπύλη σε γραφήματα. Κρύβει πίσω του το πώς θα ζούμε, θα εργαζόμαστε και θα μετακινούμαστε. Και το 2050 η ήπειρος μπορεί να μοιάζει με δύο εντελώς διαφορετικά τοπία: την Ευρώπη της αδράνειας και την Ευρώπη της δράσης.
Σενάριο 1 – Η δυστοπική Ευρώπη του 2050 (αν δεν κάνουμε τίποτα)
Αν συνεχίσουμε με τις σημερινές εκπομπές, το μέλλον θα είναι ζοφερό.
🔥 Καύσωνες που θα αλλάξουν τις πόλεις
Οι καλοκαιρινοί καύσωνες θα διαρκούν εβδομάδες. Μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα, η Μαδρίτη ή η Ρώμη θα καταγράφουν θερμοκρασίες άνω των 45°C. Οι θάνατοι από θερμοπληξία θα αυξηθούν κατακόρυφα. Το καλοκαίρι του 2022, η Ευρώπη θρήνησε 61.000 θύματα από τη ζέστη. Με +2°C, οι αριθμοί μπορεί να τριπλασιαστούν. Παράλληλα, η ατμοσφαιρική ρύπανση θα εγκλωβίζεται πάνω από τις πόλεις, επιβαρύνοντας την υγεία.
🚱 Λειψυδρία στη Μεσόγειο
Η Νότια Ευρώπη θα υποφέρει από ξηρασία και έλλειψη νερού. Ο ΟΗΕ προβλέπει μείωση βροχοπτώσεων έως και 20% μέχρι το 2040. Η γεωργία σε Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα θα δει αποδόσεις μειωμένες έως και 40%. Πολλές περιοχές θα χρειάζονται αφαλάτωση ή εισαγωγή νερού, με μεγάλο κόστος.
🚨 Συχνότερες πλημμύρες στον Βορρά
Η Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη θα δοκιμάζεται από ισχυρότερες βροχοπτώσεις. Η καταστροφή στη Γερμανία το 2021, που θεωρήθηκε “πλημμύρα 500ετίας”, μπορεί να επαναλαμβάνεται κάθε 20-30 χρόνια. Οι οικονομικές ζημιές και οι ανθρώπινες απώλειες θα είναι τεράστιες.
🏖 Κατάρρευση κλασικού τουρισμού
Ο παραδοσιακός τουρισμός της Μεσογείου θα δεχτεί τεράστιο πλήγμα. Οι παραλίες θα χάνονται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ενώ η αφόρητη ζέστη θα αποθαρρύνει τους επισκέπτες. Μελέτες του European Travel Commission δείχνουν πιθανή απώλεια έως και 30% της τουριστικής ζήτησης σε Ελλάδα και Ισπανία. Οικονομίες που εξαρτώνται από τον τουρισμό θα δουν σοβαρές απώλειες.
🏚 Εγκατάλειψη περιοχών
Χωριά χωρίς νερό και παράκτιες περιοχές που κατακλύζονται από τη θάλασσα θα γίνουν σχεδόν ακατοίκητα. Το Potsdam Institute εκτιμά ότι δεκάδες εκατομμύρια Ευρωπαίοι μπορεί να μετακινηθούν εσωτερικά μέχρι το τέλος του αιώνα. Θα δούμε ένα εσωτερικό κύμα “κλιματικής μετανάστευσης” προς τον Βορρά, με πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις.
Αυτό είναι το σκοτεινό σενάριο. Δεν πρόκειται για φαντασία επιστημονικής λογοτεχνίας, αλλά για την προβολή του μέλλοντος αν μείνουμε αδρανείς.
Σενάριο 2 – Η βιώσιμη και ανθεκτική Ευρώπη του 2050 (αν δράσουμε σήμερα)
Το ίδιο +2°C μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό, αν αποφασίσουμε να δράσουμε. Η μείωση εκπομπών και η έξυπνη προσαρμογή μπορούν να μετατρέψουν τη δυστοπία σε ανθεκτικότητα και ευημερία.
🌳 Πράσινες πόλεις που αναπνέουν
Αστικά δάση, πράσινες στέγες, πάρκα και υλικά που αντανακλούν τη θερμότητα μπορούν να μειώσουν τη θερμοκρασία έως και 4-5°C. Στη Βαρκελώνη, τα “Superblocks” απελευθερώνουν δρόμους από τα αυτοκίνητα και τους δίνουν στους κατοίκους. Στο Παρίσι, πράσινες λεωφόροι και πάρκα δημιουργούνται για φυσική δροσιά. Το Μιλάνο δοκιμάζει το “Bosco Verticale”, ουρανοξύστες με κάθετους κήπους που λειτουργούν σαν φυσικός κλιματισμός.
⚡ Ενέργεια από ΑΠΕ
Η Ευρώπη έχει δεσμευτεί να γίνει κλιματικά ουδέτερη ως το 2050. Σήμερα περίπου 40% της ηλεκτροπαραγωγής προέρχεται από ΑΠΕ, ποσοστό που μπορεί να φτάσει το 80-90% ως τα μέσα του αιώνα. Τα σπίτια θα είναι ενεργειακά αυτόνομα, με φωτοβολταϊκά στις στέγες, μπαταρίες αποθήκευσης και έξυπνα συστήματα διαχείρισης.
🚲 Βιώσιμες μετακινήσεις
Οι δρόμοι του μέλλοντος θα ανήκουν λιγότερο στα Ι.Χ. και περισσότερο στα ποδήλατα, τα ηλεκτρικά λεωφορεία και τους σιδηροδρόμους. Η Ε.Ε. σχεδιάζει να σταματήσει την πώληση συμβατικών αυτοκινήτων από το 2035. Το Άμστερνταμ και η Κοπεγχάγη δείχνουν πώς μια πόλη μπορεί να βασίζεται στο ποδήλατο και να είναι πιο ήσυχη, καθαρή και υγιής.
🍽 Διατροφή με χαμηλό αποτύπωμα
Η κτηνοτροφία ευθύνεται για περίπου 15% των παγκόσμιων εκπομπών. Η στροφή σε φυτικές τροφές, εργαστηριακά υποκατάστατα και ανακύκλωση τροφικών αποβλήτων μπορεί να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές. Μια πιο υγιεινή διατροφή θα στηρίξει και τη δημόσια υγεία.
🏖 Νέες μορφές τουρισμού
Ο τουρισμός θα αλλάξει μορφή. Η Νότια Ευρώπη μπορεί να στραφεί σε τετραεποχιακό τουρισμό με πολιτιστικά, γαστρονομικά και οικολογικά στοιχεία. Ο Βορράς θα υποδεχθεί περισσότερους επισκέπτες χάρη στο πιο ήπιο κλίμα. Ο “πράσινος τουρισμός” ήδη αναπτύσσεται με διπλάσιους ρυθμούς από τον παραδοσιακό.
👩🌾 Ανθεκτική γεωργία
Η γεωργία ακριβείας με drones και αισθητήρες εξοικονομεί έως 30% νερό και λιπάσματα. Η Ολλανδία ήδη χρησιμοποιεί θερμοκήπια που παράγουν με 90% λιγότερο νερό. Στην Ισπανία, συστήματα έξυπνης άρδευσης μειώνουν κατά 25% την κατανάλωση νερού. Νέες καλλιέργειες ανθεκτικές στην ξηρασία θα διασφαλίσουν την τροφή χωρίς εξάντληση των πόρων.
Το μέλλον δεν είναι προκαθορισμένο
Η κλιματική αλλαγή είναι ήδη εδώ. Η άνοδος της θερμοκρασίας έχει ξεκινήσει και κάποια φαινόμενα είναι αναπόφευκτα. Όμως η διαφορά μεταξύ μιας δυστοπικής Ευρώπης και μιας βιώσιμης, ανθεκτικής ηπείρου βρίσκεται στις αποφάσεις που παίρνουμε σήμερα.
Η Συμφωνία του Παρισιού μας δείχνει ότι κάθε δέκατο του βαθμού που συγκρατούμε έχει τεράστια σημασία. Δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στην εποχή πριν την κλιματική αλλαγή, αλλά μπορούμε να αποφύγουμε τα χειρότερα και να δημιουργήσουμε νέες μορφές ζωής, εργασίας και ανάπτυξης που είναι πιο δίκαιες και πιο βιώσιμες.
Η Ευρώπη του 2050 μπορεί να είναι η ήπειρος των καμένων πόλεων, των χαμένων ακτών και της κλιματικής μετανάστευσης. Ή μπορεί να είναι η ήπειρος που απέδειξε ότι ακόμη και μέσα στην κρίση υπάρχει δρόμος για προσαρμογή, καινοτομία και ζωή.
Το μέλλον είναι στα χέρια μας.
