Η πρόσφατη νομοθετική επέκταση της δυνατότητας ημερήσιας απασχόλησης έως και 13 ωρών στον ιδιωτικό τομέα —με την κυβερνητική ρητορική περί «ευελιξίας», «εθελοντισμού» και «βραχυπρόθεσμης ανάγκης»— δεν είναι απλώς λανθασμένη πολιτική. Είναι πολιτική που εξισώνει την εργασία με την εκμετάλλευση, αρνείται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και κάνει τη χώρα εξώφυλλο παγκόσμιας ντροπής. Η Ελλάδα, που υπερηφανεύεται (ή ισχυρίζεται ότι υπερηφανεύεται) για τη θέση της στην Ευρώπη, νομοθετεί εργασιακές πρακτικές που θυμίζουν άλλες εποχές — όχι προόδου αλλά παλινδρόμησης.
Τι λέει το νομοσχέδιο — και γιατί οι κυβερνητικές εξηγήσεις είναι τεχνητές
Η ουσία: το νέο πλαίσιο επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα να ζητήσει από εργαζόμενους — με τη μορφή «κατ’ εξαίρεσης» ρύθμισης — να εργαστούν μέχρι 13 ώρες την ημέρα για τον ίδιο εργοδότη, έως 37 ημέρες το χρόνο, με κάποιες προσαυξήσεις για τις υπερωρίες και με την προϋπόθεση ότι δεν παραβιάζονται άλλα ανώτατα όρια (π.χ. μέσο όρο 48 ωρών την εβδομάδα σε τετράμηνη βάση). Η κυβέρνηση υπερασπίζεται το μέτρο λέγοντας ότι είναι «προαιρετικό» και «περιορισμένο σε ημέρες».
Διεθνώς ρεζίλι η Ελλάδα – Βίντεο
Αντιρρήσεις που η κυβέρνηση παρακάμπτει — και που δεν αντέχουν στην πρακτική εφαρμογή:
- «Προαιρετικό» δεν σημαίνει «ασφαλές». Στην πράξη, η «συναίνεση» εργαζομένου μπροστά σε μια επαναλαμβανόμενη ανάγκη της επιχείρησης μετατρέπεται συνήθως σε έμμεση εξανάγκασή: ο εργαζόμενος που δεν «συνεργάζεται» βλέπει την καριέρα του να κινδυνεύει, την προαγωγή του να παγώνει και τη θέση του να γίνεται επισφαλής. Τα εργατικά δικαιώματα δεν επιβιώνουν όταν η επιλογή είναι πλασματική. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις μιλούν εύστοχα για «ειδωλολατρική» ιδέα της «εθελοντικότητας», που μόνον εθελοντική δεν προκύπτει όταν υπάρχουν οικονομικές αναγκαιότητες.
- Το όριο των 37 ημερών είναι κοροϊδία. Ακόμα κι αν το 13ωρο ισχύει «μόνο» σε 37 ημέρες το χρόνο, σε κλάδους με εποχική ζήτηση (ειδικά τουρισμός, εστίαση, logistics, εμπόριο) αυτές οι ημέρες συγκεντρώνονται ακριβώς στις πιο κομβικές περιόδους — άρα η «εξαίρεση» μετατρέπεται σε κανόνα με πρακτικές συνέπειες. Επιπλέον, η νομοθετική «εξαίρεση» γίνεται πρότυπο: μια επιχείρηση που υιοθετεί το 13ωρο για 37 μέρες αποκτά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι σε άλλη που δεν το κάνει — πίεση που οδηγεί σε γενίκευση.
- Οι προσαυξήσεις δεν θεραπεύουν την ουσία. Η κυβέρνηση επισημαίνει την προσαύξηση 40% για υπερωρίες. Ακόμα και αν αυτό ισχύει, δεν αφαιρεί το πραγματικό κόστος για τον εργαζόμενο: κόπωση, επιπτώσεις στην υγεία, αυξημένος κίνδυνος εργατικών ατυχημάτων, απώλεια οικογενειακής ζωής. Η «επιδότηση» μέσω μισθού δεν επιστρέφει τις χαμένες ώρες ζωής και την αξιοπρέπεια. Τα νούμερα δεν αντιμετωπίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
- «Διασφαλίσεις» που είναι κενό γράμμα. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το νομοσχέδιο απαγορεύει απόλυση εργαζομένων που αρνούνται υπερωρίες. Στην πραγματικότητα, στην αγορά εργασίας οι απειλές δεν χρειάζονται να εξαγγελθούν επισήμως: το culture fit, οι εσωτερικές αξιολογήσεις, οι «διαφορετικές» μεταθέσεις και οι δυσκολίες στην επαγγελματική εξέλιξη λειτουργούν ως άτυπα μέτρα πειθάρχησης. Ο νόμος δεν θα αλλάξει τις σχέσεις εξουσίας στο χώρο εργασίας.
Τα επιχειρήματα της κυβέρνησης — και γιατί είναι αέρας κοπανιστός
Η γραμμή: (α) «Βοηθάει την ευελιξία και την ανταγωνιστικότητα», (β) «είναι μέτρο για να συγκρατηθούν νεότεροι εργαζόμενοι στην αγορά εργασίας», (γ) «είναι περιορισμένο και προαιρετικό».
Αντικρούσεις:
- Ευελιξία ≠ παράδοση δικαιωμάτων. Η «ευελιξία» συχνά σημαίνει ότι ο εργαζόμενος χάνει προβλεψιμότητα και σταθερό εισόδημα. Η ευελιξία χωρίς ασφάλεια είναι επιστροφή στον καλπάζοντα ατομικισμό που από τη δεκαετία του 19ου αιώνα οργάνωσε τα συνδικάτα για να αντιπαρατεθεί. Η ανταγωνιστικότητα με φθηνή εργασία και εξοντωτικά ωράρια δεν είναι ανάπτυξη· είναι φτηνή εκμετάλλευση.
- «Αφήστε τους νέους να συγκεντρώσουν δουλειές»; Αντί να βελτιωθεί το μισθολόγιο, οι συνθήκες και οι ευκαιρίες, δίνεται λύση που διαιωνίζει την ανάγκη πολλαπλών συμβάσεων και μοχλεύει εργαζόμενους να αποδέχονται ό,τι τους δοθεί. Η κοινωνική συνοχή και η αξιοπρεπής ζωή δεν χτίζονται πάνω στην ανασφάλεια.
- Περιορισμένο σε ημέρες αλλά ανοιχτό σε κατάχρηση. Η πραγματικότητα των εργοδοτικών πρακτικών δείχνει ότι «όσο το επιτρέπουν οι νόμοι» τόσο εκτραχύνονται οι κανονισμοί. Η «ανώτατη» οροφή γίνεται όριο εκκίνησης.
Οι κοινωνικές, υγειονομικές και οικονομικές συνέπειες
- Κόπωση και ατυχήματα. Το μεγαλύτερο ωράριο αυξάνει τον κίνδυνο εργατικών ατυχημάτων, ειδικά σε τομείς με χειρωνακτική ή μηχανική εργασία. Η κόπωση μειώνει την προσοχή, και το κόστος σε ανθρώπινες ζωές δεν αντισταθμίζεται από κανένα ποσοστό υπερωρίας. (Διεθνείς μελέτες συνδέουν υπερβολικά ωράρια με υψηλότερα ποσοστά ατυχημάτων και χειρότερη ψυχική/σωματική υγεία.)
- Μείωση παραγωγικότητας μακροπρόθεσμα. Η πρόσκαιρη αύξηση ωρών δεν ισοδυναμεί με αύξηση παραγωγικότητας. Η έρευνα δείχνει ότι η υπερβολική εργασία οδηγεί σε μείωση παραγωγικότητας ανά ώρα, υψηλότερη φθορά προσωπικού και μεγαλύτερο κόστος υγείας.
- Κοινωνικός κατακερματισμός. Οι μακρύτερες μέρες δουλειάς τσακίζουν την προσωπική ζωή, την οικογένεια, την κοινωνική δραστηριότητα — όλα στοιχεία που διασφαλίζουν μακροχρόνια κοινωνική σταθερότητα. Η αποδόμηση αυτών των στοιχείων δεν είναι «κόστος» αλλά κοινωνικό τραύμα.
Η δημόσια αντίδραση και η ιστορική διάσταση
Οι αντιδράσεις ήταν άμεσες — γενικές απεργίες, μαζικές διαδηλώσεις και καταγγελίες από συνδικάτα που μιλούν για «μοντέρνα σκλαβιά». Οι εργαζόμενοι δεν βλέπουν το μέτρο ως «ευκαιρία», αλλά ως υποβάθμιση κεκτημένων που κερδήθηκαν με αίμα και θυσίες — με κορυφαίο σημείο αναφοράς την ιστορία του 8ώρου και την Πρωτομαγιά, την ημέρα που θρηνεί και γιορτάζει τους αγώνες του εργατικού κινήματος. Η κατάργηση — έστω και με νομοθετική «νεοαποτύπωση» — στοιχείων του 8ώρου είναι ύβρις απέναντι σε όσους πάλεψαν και ποτίστηκαν αίμα για να μην δουλεύουμε 12-16 ώρες την ημέρα.
Η ιστορία του 8ωρου δεν είναι μουσειακή ανάμνηση· είναι ζωντανό κεφάλαιο κοινωνικών κατακτήσεων: οι απεργίες, οι θυσίες, η Haymarket και τα θύματα που μετέτρεψαν την εργασία σε ανθρώπινη πραγματικότητα. Το να παίζει σήμερα ένα κράτος με αυτά τα κεκτημένα και να παρουσιάζει την υποβάθμιση ως «πρόοδο» είναι ιλαροτραγικό — και, σε διεθνές επίπεδο, ντροπή.
Ηθικός και πολιτικός καταλογισμός: αναχρονισμός και παγκόσμια ντροπή
Αυτό που βιώνουμε δεν είναι απλώς μια τεχνική εργασιακή ρύθμιση. Είναι πολιτική επιλογή που σπρώχνει την κοινωνία πίσω. Η φρασεολογία περί «ευελιξίας» και «αγοράς» καλύπτει μια επιλογή που επιλέγει την φτηνή εργασία αντί για τον σεβασμό της ανθρώπινης εργασίας. Είναι αναχρονισμός — μαζί με την προσβολή της συλλογικής μνήμης των εργατών — και, το χειρότερο, είναι επιλογή που κάνει τη χώρα ρεζίλι στην Ευρώπη: ενώ άλλες χώρες συζητούν συντομότερη εβδομάδα εργασίας και καλύτερα ωράρια, εδώ νομοθετούμε επέκταση ωραρίων.
Τι πρέπει να γίνει — άμεσα, ριζικά
- Αναστολή των διατάξεων για το 13ωρο μέχρι να διεξαχθεί ανεξάρτητη κοινωνικο-οικονομική μελέτη για τις επιπτώσεις και μέχρι να υπάρξουν εγγυήσεις που είναι πραγματικά πρακτικά ελέγξιμες.
- Νομικές και ρυθμιστικές διασφαλίσεις που δεν αφήνουν «κενά» κυρίως σε σημεία συναίνεσης — με πραγματικό μηχανισμό ελέγχου και πρόστιμα για καταχρήσεις.
- Ενίσχυση συλλογικών συμβάσεων και προστασία όσων αρνούνται υπερωρίες, με πρακτικά κοινωνικά και νομικά μέτρα (όχι μόνο προγραμματικές δηλώσεις).
- Εθνικός διάλογος με τους φορείς του κόσμου της εργασίας — όχι προσχηματικός, αλλά με πραγματική πρόθεση αλλαγής προς όφελος της ποιότητας ζωής και της παραγωγικότητας.
Για το 8ωρο και την Πρωτομαγιά
Την Πρωτομαγιά δεν τιμούμε ένα παλιό πανό. Τιμούμε ανθρώπους που πάλεψαν για να έχουν ώρα για το παιδί τους, χρόνο για ξεκούραση, ζωή εκτός της εργασίας. Όταν μια κυβέρνηση, με τη δικαιολογία της «ανάγκης» ή της «επιλογής», επιχειρεί να ξηλώσει αυτά τα κεκτημένα, δεν κάνει «μεταρρύθμιση»· σπιλώνει την κοινή μας ιστορία και προδίδει την κοινωνική σύμβαση. Το 13ωρο δεν είναι απλώς μια νομική παράμετρος· είναι επιλογή που υποθήκευσε την αξιοπρέπεια των εργαζομένων. Και αυτό δεν θα περάσει αθόρυβα. The
