Δύο χρόνια μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο καθηγητής Tόμερ Πέρσικο και ο κινηματογραφιστής Ντάνιελ Φαν Σόφμαν εξηγούν τι σημαίνει να είσαι Ισραηλινός και η κυβέρνησή σου να μη σε εκφράζει.
Δύο χρόνια συμπληρώνονται από το «μαύρο Σάββατο» της 7ης Οκτωβρίου 2023, όταν η τρομοκρατική επίθεση εναντίον στρατιωτικών βάσεων στο νότιο Ισραήλ, σε ένα από τα πιο γνωστά μουσικά φεστιβάλ, βύθισε την περιοχή στο πένθος. Περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν, ενώ περίπου 250 Ισραηλινοί απήχθησαν∙ η επίθεση θεωρήθηκε ως η πιο φονική εναντίον του εβραϊκού λαού μετά το Ολοκαύτωμα.
Από τότε, η πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή έχει αλλάξει ριζικά. Οι όμηροι που παραμένουν αιχμάλωτοι στα υπόγεια τούνελ της Γάζας έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τον θάνατο, ενώ οι καταστροφές που έχει προκαλέσει ο πόλεμος δεν έχουν προηγούμενο. Η Γάζα βιώνει μια ανθρωπιστική τραγωδία που πολλοί περιγράφουν ως γενοκτονία: περισσότεροι από 66.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί, ανάμεσά τους πάνω από 18.000 παιδιά. Δύο χρόνια μετά, η πληγή παραμένει ανοιχτή και το αίμα χιλιάδων αθώων βαραίνει στο παρόν και το μέλλον της περιοχής.
«Η κατάσταση στο Ισραήλ είναι μια τραγωδία»
Ο Ισραηλινός καθηγητής και ερευνητής Tόμερ Πέρσικο, ένας από τους κορυφαίους στοχαστές στο Ισραήλ πάνω στα ζητήματα της σύγχρονης ιουδαϊκής ταυτότητας, ερευνητής στο ινστιτούτο Shalom Hartman και Rubinstein Fellow στο Πανεπιστήμιο Reichman του Τελ Αβίβ, μιλά για την κρίσιμη καμπή στην οποία βρίσκεται η χώρα του. Η κατάσταση στο Ισραήλ, τονίζει, είναι «μια τραγωδία». Ένας πόλεμος που ξεκίνησε ως αυτοάμυνα έχει μετατραπεί σε εκστρατεία «για τη βίαιη εξάλειψη της Λωρίδας της Γάζας». Στελέχη της κυβέρνησης μιλούν ανοιχτά για εθνοκάθαρση, ενώ η ίδια η κυβέρνηση, «μια κυβέρνηση μειοψηφίας που δεν απολαμβάνει την εμπιστοσύνη των περισσότερων Ισραηλινών», ακολουθεί τις πιο ακραίες φωνές, αδιαφορώντας για την κοινή γνώμη.
Δύο χρόνια συμπληρώνονται από την επίθεση στο μουσικό φεστιβάλ. Τι αποτύπωμα έχει αφήσει; «Θα έλεγα ότι αυτός ο πόλεμος υπήρξε τραυματικός για εμάς με δύο τρόπους. Πρώτον, λόγω της φρικτής σφαγής της 7ης Οκτωβρίου, που άφησε ένα τρομερό τραύμα στην ψυχή του Ισραήλ. Δεύτερον, λόγω του τρόπου με τον οποίο διεξάγει το Ισραήλ αυτόν τον πόλεμο, που έχει κλονίσει τα ηθικά και πολιτικά θεμέλια του σιωνισμού και του Κράτους του Ισραήλ. Και τα δύο αυτά τραύματα θα χρειαστούν χρόνια, αν όχι γενιές, για να τα επεξεργαστούμε και για να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι, και τα δύο θα αλλάξουν όχι μόνο το Κράτος του Ισραήλ και ολόκληρο τον εβραϊκό λαό, αλλά και τον ίδιο τον ιουδαϊσμό. Δεν θα είμαστε ποτέ ξανά οι ίδιοι, με πολλούς τρόπους. Ελπίζω ότι ο πόλεμος τώρα τελειώνει και ότι θα ξεκινήσει η μακρά διαδικασία της ίασης και της αποτίμησης», υποστηρίζει.
Ο ίδιος περιγράφει το κλίμα στο εσωτερικό ως εξής: «Έχω περάσει νύχτες στους δρόμους, με έχει σπρώξει η αστυνομία, φίλοι μου έχουν συλληφθεί, και δεν αλλάζει τίποτα». Οι διαδηλώσεις, οι φωνές, οι απεργίες δεν κάμπτουν τον Νετανιάχου, που συνεχίζει τον πόλεμο όχι για την ασφάλεια της χώρας αλλά «για τις πολιτικές του ανάγκες και τις μεσσιανικές φαντασιώσεις του Σμότριτς». Πρόκειται για ένα διπλό πλήγμα, όπως το χαρακτηρίζει: την καταστροφή των Παλαιστινίων και την απώλεια του ηθικού κύρους του ίδιου του Ισραήλ.
Για τον διακεκριμένο καθηγητή, η αγάπη για την πατρίδα δεν αποκλείει την οργή. «Αγαπώ το Ισραήλ και ταυτόχρονα με εξοργίζει. Αηδιάζω με ό,τι κάνει η χώρα μου και αγωνίζομαι για ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μου και για όλα τα παιδιά, και των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων». Η φυγή δεν είναι επιλογή· όσο υπάρχει πιθανότητα να σωθούν ζωές, υπάρχει και η υποχρέωση της αντίστασης.
Όταν μιλά για την πατρίδα, ο Πέρσικο δεν κρύβει τον πόνο του: «Τώρα το Ισραήλ έχει μπει στη λίστα των χωρών που έχουν διαπράξει μεγάλα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Συγκρίνει τη χώρα του με ιστορικά παραδείγματα, από το Βέλγιο και την Τουρκία έως τη Ρουάντα, τη Ρωσία, την Κίνα και τη Γερμανία. Η διαπίστωση είναι συντριπτική αλλά και πηγή ελπίδας: «Όπως άλλες χώρες ξαναχτίστηκαν και γιατρεύτηκαν, έτσι μπορούμε κι εμείς».
Παρά το πολεμικό κλίμα, βλέπει να δυναμώνει το αντιπολεμικό ρεύμα. «Πολλοί Ισραηλινοί στηρίζουν ακόμη τον πόλεμο, αλλά νομίζω ότι στο στάδιο αυτό η πλειοψηφία αντιτίθεται». Και τέλος, σε μια προσωπική εξομολόγηση, αποκαλύπτει ότι βρίσκεται σε επαφή με μια οικογένεια από τη Γάζα: τους στηρίζει οικονομικά, γνωρίζοντας ότι τα λόγια δεν αρκούν. «Δεν υπάρχει πραγματικά τίποτα που να μπορώ να τους πω για τον πόλεμο. Ελπίζω, κάποια μέρα, όταν όλα αυτά θα έχουν τελειώσει, να μπορέσουμε να συναντηθούμε και να αγκαλιαστούμε».
«Ζητώ συγγνώμη από τα παιδιά της Γάζας»
Ο Ντάνιελ Φαν Σόφμαν γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ιερουσαλήμ, ενώ σήμερα ζει στο Τελ Αβίβ, και είναι συνιδρυτής της εταιρείας Kinhouse Creative. Η εταιρεία του ασχολείται με την παραγωγή ντοκιμαντέρ και μουσικών βίντεο που αγγίζουν κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού. Ο ίδιος μιλά με αγάπη για την πατρίδα του, τονίζοντας ωστόσο την ανάγκη να αντιταχθεί σε όσα γίνονται στο όνομά της – μια στάση που συνοδεύεται από φόβο, οργή αλλά και ντροπή.
κινηματογραφιστής & συνιδρυτής της εταιρείας Kinhouse Creative
«Νιώθω βαθιά προδομένος», παραδέχεται. «Εδώ και πολλά χρόνια δεν συμφωνώ με την κυβέρνησή μου, αλλά αυτήν τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι βασικές αξίες με τις οποίες μεγάλωσα, που πίστευα ότι ήταν αυτονόητες για όλους, φαίνεται πως δεν είναι. Μου είναι αδιανόητο ότι δεν βρίσκεται ολόκληρη η χώρα στους δρόμους προσπαθώντας να εμποδίσει τον υποσιτισμό των παιδιών στη Γάζα και τη μαζική δολοφονία αμάχων. Νιώθω τη γη να φεύγει κάτω από τα πόδια μου».
Παρά την αντίθεσή του, επιμένει πως η αγάπη για την πατρίδα του παραμένει αναλλοίωτη. «Πιστεύω στην ιδέα ενός εβραϊκού κράτους, μιας χώρας για τον εβραϊκό λαό, όπου θα μπορούμε να ζούμε με ασφάλεια και ελευθερία. Ταυτόχρονα, όμως, αντιτίθεμαι στην κατοχή, στον πόλεμο στη Γάζα, στον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι Άραβες στο Ισραήλ. Πιστεύω στο δικαίωμα του παλαιστινιακού λαού να έχει ένα ανεξάρτητο κράτος. Και οι δύο αυτές πεποιθήσεις είναι για μένα εξίσου ισχυρές. Δεν χρειάζεται να αλληλοαναιρούνται, ακόμα κι αν η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ προσπαθούν να το παρουσιάσουν έτσι».
Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου τον συγκλόνισε: «Ένιωσα ανίσχυρος και φοβισμένος. Πώς είναι δυνατόν να μας συμβεί κάτι τέτοιο; Και τώρα, βλέποντας τι κάνει η κυβέρνησή μου στη Γάζα, νιώθω ξανά ανίσχυρος. Αυτήν τη φορά ντρέπομαι, γιατί δεν μπορώ να κάνω τίποτα για να το σταματήσω». Ωστόσο, η στάση του έχει προσωπικό κόστος και δεν ήταν εύκολο να μιλήσει επώνυμα: «Όταν κάνω αναρτήσεις για τη Γάζα, δέχομαι αντιδράσεις, άνθρωποι σταματούν να με ακολουθούν. Στον στενό μου κύκλο δεν αλλάζουν πολλά, αλλά επαγγελματικά είμαι προσεκτικός. Το ότι δίστασα να δώσω αυτήν τη συνέντευξη με το όνομά μου λέει πολλά. Η δημοκρατία στο Ισραήλ υπονομεύεται και είναι τρομακτικά δύσκολο να μιλάς ελεύθερα. Νιώθω ότι πλησιάζει η στιγμή που θα υπάρξουν νομικές συνέπειες για όσους αντιτίθενται στην κυβέρνηση», τονίζει.
Είναι προφανές λοιπόν ότι η μνήμη του Οκτώβρη παραμένει ζωντανή. Και συνεχίζει: «Αυτό που έγινε στις 7 Οκτωβρίου είναι ασυγχώρητο, το χειρότερο έγκλημα κατά του εβραϊκού λαού μετά το Ολοκαύτωμα. Οι δολοφονίες, οι βιασμοί, οι απαγωγές ήταν αδιανόητα. Χρειαζόταν απάντηση. Όμως ο πόλεμος συνεχίζεται πια μόνο για πολιτικό όφελος του Νετανιάχου. Ξέρει ότι αν σταματήσει, θα επιστρέψει στις δίκες και ίσως στη φυλακή. Ο πόλεμος έχει πάψει να γίνεται για λόγους ασφαλείας, και όλοι το ξέρουν».
Την ίδια ώρα, η εικόνα που παρουσιάζουν τα διεθνή μέσα τον πληγώνει. «Με ενοχλεί που όλοι οι Ισραηλινοί φαίνονται σαν να υποστηρίζουν την κυβέρνηση. Εγώ αντιτίθεμαι. Υπάρχουν χιλιάδες που διαδηλώνουν κάθε εβδομάδα, αξιωματικοί και στρατιώτες που ζητούν αλλαγή πολιτικής, έφεδροι που αρνούνται να καταταγούν. Ακόμα και στο πεδίο της μάχης, στρατιώτες κάνουν ό,τι μπορούν για να μειώσουν τις απώλειες αμάχων».
Ο ίδιος εκφράζει ανησυχία και για την παραπληροφόρηση. «Οι άνθρωποι θέλουν να καταλάβουν τα πάντα μέσα σε τριάντα δευτερόλεπτα. Μα η ιστορία και η γεωπολιτική χιλιάδων ετών δεν χωρούν σε ένα βίντεο στο TikTok. Αυτή η επιφανειακή ενημέρωση οδηγεί σε μίσος και πόλωση», επισημαίνει.
Η απάντησή του για το μέλλον είναι γεμάτη σκεπτικισμό. «Είναι δύσκολο να δω ελπίδα. Η ζημιά είναι τεράστια και θα χρειαστούν δεκαετίες για να επουλωθεί. Ελπίζω σύντομα να ξεκινήσει η περίοδος επούλωσης». Κι αν είχε απέναντί του ένα παιδί από τη Γάζα; «Θα του ζητούσα συγγνώμη. Συγγνώμη που γεννήθηκες εκεί, συγγνώμη για το κακό που τους κλήρωσε. Ο παλαιστινιακός λαός είναι παγιδευμένος μεταξύ μιας δεξιάς ισραηλινής κυβέρνησης και της Χαμάς, και κανείς δεν τον σώζει. Νιώθω πραγματική φρίκη για όσα περνούν τα παιδιά στη Γάζα».
Γιάννης Πανταζόπουλος
