Η πένα της Άγκαθα Κρίστι έφερε στη ζωή µερικούς από τους διασηµότερους λογοτεχνικούς ήρωες, που έχουν συντροφέψει γενιές αναγνωστών παγκοσµίως. Η έφεσή της να πλάθει ιστορίες είχε ήδη διαφανεί από την παιδική της ηλικία και έµελλε να αποτελέσει την κύρια ασχολία της ζωής της. Μετά από έναν αποτυχηµένο πρώτο γάµο µε τον συνταγµατάρχη Άρτσιµπαλντ Κρίστι, η Βρετανή συγγραφέας θα γνώριζε και θα παντρευόταν τον αρχαιολόγο Μαξ Μαλόουαν. Η ίδια είχε πει ότι «ένας αρχαιολόγος είναι ο καλύτερος σύζυγος που µπορεί να έχει µια γυναίκα. Όσο περισσότερο εκείνη µεγαλώνει, τόσο περισσότερο µεγαλώνει το ενδιαφέρον του γι’ αυτήν». Θα τον συνόδευε σε πολλά ταξίδια του, βοηθώντας στις αρχαιολογικές του έρευνες, ενώ παράλληλα θα συνέχιζε την επιτυχηµένη συγγραφή αστυνοµικών βιβλίων. Μέχρι το τέλος της ζωής της έγραψε συνολικά 93 βιβλία και 17 θεατρικά έργα, τα οποία γνώρισαν γρήγορα τεράστια επιτυχία.
Τα πολλά πρόσωπα της Άγκαθα
«Το έγκληµα είναι τροµερά αποκαλυπτικό. ∆ιάλεξε όσο διαφορετικές µεθόδους θέλεις. Το γούστο, οι συνήθειες, ο τρόπος σκέψης και η ψυχή σου αποκαλύπτονται από τις πράξεις σου», σχολίασε η Άγκαθα Κρίστι στην Αυτοβιογραφία της (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε µετάφραση Χρήστου Καψάλη). Ξεκίνησε να την γράφει το 1950 και την ολοκλήρωσε δεκαπέντε χρόνια αργότερα, όταν ήταν πια 75 ετών.
«Φαίνεται ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγµή για να σταµατήσω. Γιατί σε ό,τι αφορά τη ζωή µου, δεν υπάρχει κάτι άλλο να ειπωθεί»», εξήγησε τότε.
Η Άγκαθα Μέρι Κλαρίσα Μίλερ, με Αµερικανό πατέρα και Βρετανίδα µητέρα, γεννήθηκε στο Τόρκεϊ στις 15 Σεπτεµβρίου 1890. Η οικογένειά της ήταν ευκατάστατη, αλλά όχι πλούσια. Όπως συνηθιζόταν στις κόρες καλών οικογενειών της εποχής της, πήρε µαθήµατα κατ’ οίκον και µεγαλώνοντας έφυγε για σπουδές στο Παρίσι. Η µικρή Άγκαθα έµαθε να διαβάζει στα πέντε της χρόνια. Μεγάλωσε σε ένα σπίτι γεµάτο ιστορίες – από τις δραµατικές, γεµάτες σασπένς ιστορίες που της έλεγε η µητέρα της πριν από τον ύπνο µέχρι τις τροµακτικές εξιστορήσεις της µεγαλύτερης αδερφής της. Άρχισε να δηµιουργεί τις δικές της ιστορίες µε τη βοήθεια της νταντάς της, στις οποίες συµµετείχαν οι κούκλες της και τα κατοικίδια της οικογένειας. Στα 24 χρόνια της παντρεύτηκε τον συνταγµατάρχη Άρτσιµπαλντ Κρίστι, µε τον οποίο απέκτησε µία κόρη.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να περιγράψει κανείς τη ζωή της. Θα µπορούσε, για παράδειγµα, να προτάξει το έργο της. Η µεγάλη κυρία της αστυνοµικής λογοτεχνίας, Dame of the British Empire –τίτλος που της απονεµήθηκε το 1971 προς τιµήν της εξαιρετικής υπηρεσίας της προς τη Βρετανία– υπήρξε η συγγραφέας µυστηρίου µε τις µεγαλύτερες πωλήσεις όλων των εποχών. Έγραψε 93 βιβλία και 17 θεατρικά έργα, µεταξύ των οποίων το µακροβιότερο του σύγχρονου θεάτρου, την Ποντικοπαγίδα. Είναι η µόνη συγγραφέας αυτού του λογοτεχνικού είδους που έχει δηµιουργήσει όχι έναν, αλλά δύο σηµαντικούς ντετέκτιβ ως πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες των ιστοριών της: τον Ηρακλή Πουαρό και τη Μις Μαρπλ. Ο Βέλγος Ηρακλής Πουαρό εµφανίστηκε πολύ νωρίς στις ιστορίες της. Ο χαρακτήρας του αποτελεί σαφώς έναν φόρο τιµής στον συγγραφέα µυστηρίων σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, τον δηµιουργό του Σέρλοκ Χολµς. Όπως ο Χολµς, έτσι και ο Πουαρό είναι ένας αφοσιωµένος και σχολαστικός εκπρόσωπος της ορθολογιστικής προσέγγισης στην επίλυση µυστηρίων, χωρίς ίχνος συναισθηµατισµού. Ο Πουαρό επαναλαµβάνει διαρκώς ότι πιστεύει µόνο στα «µικρά φαιά κύτταρα» του εγκεφάλου του. Ο φίλος και σύντροφός του στις περιπέτειες, λοχαγός Χέιστινγκς, επίσης έχει πολλά κοινά µε τον φίλο του Χολµς, τον δρα Τζον Γουάτσον. Ο Χέιστινγκς, όπως και ο Γουάτσον, είναι ένας συνταξιούχος στρατιωτικός, πολύ έµπιστος και συχνά αφελής, αλλά περιστασιακά «σκοντάφτει» πάνω σε κάποια παρατήρηση που εµπνέει τον ιδιοφυή Πουαρό.
Θα µπορούσαµε επίσης να περιγράψουµε την Κρίστι µε άξονα τον χαρακτήρα της: µια τολµηρή και περιπετειώδης γυναίκα, πολύ δυναµική για την εποχή της και απολύτως ανεξάρτητη. Ταξίδεψε σε όλο τον κόσµο, υπήρξε ερασιτέχνις αρχαιολόγος, δεινή σέρφερ, εθελόντρια νοσοκόµα. Παντρεύτηκε δύο φορές, αλλά το τέλος του πρώτου της γάµου περικλείει ένα µυστήριο ισάξιο των µυθοπλασιών της. Το 1926, κι έχοντας ήδη εκδώσει το πρώτο, εξαιρετικά επιτυχηµένο µυθιστόρηµά της µε τίτλο Ο θάνατος του Ρότζερ Ακρόιντ, έζησε µια προσωπική τραγωδία. Πέθανε η µητέρα της και παράλληλα ανακάλυψε ότι ο σύζυγός της ήταν ερωτευµένος µε µια άλλη γυναίκα. Υπέστη ψυχική κατάρρευση και στις 6 ∆εκεµβρίου εξαφανίστηκε από το σπίτι της.
Το αυτοκίνητό της βρέθηκε εγκαταλελειµµένο σε ένα λατοµείο. ∆έκα µέρες αργότερα, µετά από µια ανώνυµη πληροφορία, η αστυνοµία τη βρήκε σε ένα ξενοδοχείο στο Χάρογκεϊτ της Αγγλίας, όπου έµενε όλο αυτό το διάστηµα, καταγεγραµµένη στο αρχείο µε το όνοµα της γυναίκας µε την οποία ο σύζυγός της είχε σχέση. Η Κρίστι ισχυρίστηκε ότι είχε πάθει αµνησία, και δεν δόθηκε συνέχεια στην υπόθεση. Χώρισε τον πρώτο της σύζυγο δύο χρόνια αργότερα. Γράφοντας ασταµάτητα και ταξιδεύοντας, σύντοµα γνώρισε στις ανασκαφές της αρχαίας Ουρ, της σπουδαίας πόλης των Σουµερίων στη Μεσοποταµία, τον σερ Μαξ Μαλόουαν, κορυφαίο Βρετανό αρχαιολόγο. Παντρεύτηκαν το 1930. Εκείνη ήταν 40 ετών κι εκείνος 26. Έκτοτε τον συνόδευε συχνά στις αποστολές του στο Ιράκ και στη Συρία, όπου διαδραµατίζονται µερικά από τα πιο εξωτικά µυθιστορήµατά της.
Στα µέσα της δεκαετίας του ’30, η Κρίστι άρχισε να γράφει µυθιστορήµατα που πλέον καθιέρωσαν το ιδιαίτερο ύφος της. Πρόκειται για την επιτοµή του λογοτεχνικού είδους µυστηρίου που ονοµάζεται «whodunit» [απλουστευµένη η έκφραση «Who (has) done it?», δηλαδή «Ποιος το έκανε;»]. Πρόκειται για µια σύνθετη αστυνοµική ιστορία που εξελίσσεται µε γνώµονα την πλοκή, ενώ στο επίκεντρο του παζλ που δηµιουργείται βρίσκεται το έγκληµα. Έτσι, µια κατάσταση που στην αρχή µοιάζει µη ρεαλιστική ή απίθανη, πλαισιώνεται από χαρακτήρες οι οποίοι δρουν πραγµατιστικά και εντέλει το µυστήριο λύνεται χάρη στον ορθολογισµό του Ηρακλή Πουαρό ή της Μις Μαρπλ. Επίσης είναι ενδιαφέρουσα η φιλοσοφία που η Κρίστι ανέπτυσσε όσο µεγάλωνε, ότι δηλαδή είναι σχετικά αποδεκτό να σκοτώνεις έναν δολοφόνο, κυρίως εκείνον του οποίου το έγκληµα είναι ιδιαίτερα αποτρόπαιο – όπως συµβαίνει στο πασίγνωστο και πολλαπλώς διασκευασµένο για τον κινηµατογράφο Έγκληµα στο Οριάν Εξπρές.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’30, η Κρίστι άρχισε να γράφει μυθιστορήματα που πλέον καθιέρωσαν το ιδιαίτερο ύφος της.
Η Κρίστι έγραψε πολλά έργα εκτός από µυθοπλασία και σε αυτά συµπεριλαµβάνονται τα θεατρικά της. Το αγαπηµένο της έργο για το θέατρο ήταν ο Μάρτυρας κατηγορίας (1953), διασκευή οµώνυµου διηγήµατος, αλλά το κοινό δεν είχε την ίδια γνώµη. Η Ποντικοπαγίδα όµως, που έκανε πρεµιέρα στο Λονδίνο το 1952, γνώρισε τεράστια επιτυχία και έµεινε στη σκηνή αδιαλείπτως για περισσότερα από τριάντα χρόνια. Επιπλέον, πολλά από τα µυστήρια της Κρίστι µεταφέρθηκαν στη µεγάλη οθόνη όσο ζούσε, µέχρι και σήµερα.
Η αυτοβιογραφία της τελειώνει µε τις φράσεις: «Ένα παιδί λέει: “∆όξα τω Θεώ για το καλό µου φαγητό”. Τι αποµένει να πω στα εβδοµήντα πέντε µου χρόνια; “∆όξα τω Θεώ για την καλή µου ζωή και για όλη την αγάπη που µου πρόσφερε”». Έφυγε από τη ζωή στις 12 Ιανουαρίου 1976, σε ηλικία 86 ετών.
