Το περασμένο καλοκαίρι, σημαδεύτηκαν από την πυρκαγιά τα ορεινά της Λεμεσού, καθώς η καταστροφή είχε έκταση 55 τετραγωνικά χιλιόμετρα και κόστισε τη ζωή τεσσάρων ανθρώπων. Με αφορμή τις τελευταίες καταστρεπτικές πυρκαγιές που έλαβαν χώρα στην ορεινή περιοχή της Λεμεσού και πρόσφατα της Πάφου, κρίνεται απαραίτητο να γίνει περισσότερος λόγος για τη σημασία της πυρκαγιάς, καθώς και για το τίμημα που πληρώνει το περιβάλλον και η ανθρώπινη υγεία.
Γράφει: Στέλλα Παλάζη
Συνθήκες που ευνοούν στην έναρξη και εξάπλωση μιας πυρκαγιάς
Είναι βασικό να γνωρίζει ο καθένας από εμάς πως μπορεί να ξεκινήσει και να εξαπλωθεί μία φωτιά. Οι προϋποθέσεις είναι η ύπαρξη μιας πηγής θερμότητας, καύσιμης ύλης (βλάστηση, υπολείμματα καλλιεργειών) και του οξειδωτικού παράγοντα (οξυγόνο, άνεμος). Με απλά λόγια, χρειάζεται κάποιος ή κάτι να ξεκινήσει τη φωτιά σε περιβάλλον με ξερή βλάστηση και άφθονο οξυγόνο.
Στην Κύπρο έχουμε υποτροπικό κλίμα, με αρκετά ήπιους χειμώνες και πολύ θερμά καλοκαίρια. Οι βροχές εμφανίζονται κυρίως τον χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι είναι σπάνιες. Αυτά τα χαρακτηριστικά συντελούν στην επιβίωση, βλάστηση ανθεκτική στη ξηρασία αλλά ταυτόχρονα αρκετά επιρρεπής στην πυρκαγιά. Επομένως, η Κύπρος είναι μια χώρα υψηλού κινδύνου ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες.
Ποια ακριβώς είναι τα αίτια του αυξημένου κινδύνου;
Οι άμεσες αιτίες πυρκαγιών κατά 90% σχετίζονται με τις ανθρώπινες γεωργικές και δασικές δραστηριότητες καθώς και με την ανθρώπινη αδιαφορία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το κάπνισμα, τα ατυχήματα και η αναψυχή σε δάση. Οι έμμεσες αιτίες είναι οι μεγάλες περίοδοι ξηρασίας που μειώνουν την υγρασία των φυτών, οι αυξημένες θερμοκρασίες καθώς και οι ισχυροί άνεμοι που επιταχύνουν την διαδικασία και εξάπλωση της καύσης.
Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το είδος της βλάστησης. Ειδικότερα, δέντρα που χαρακτηρίζονται από βελόνες, μεγάλη περιεκτικότητα σε έλαια και πτητικές ουσίες, διαθέτουν κορμούς που αποκολλάται ο φλοιός τους και εκκρίνουν ρητίνες (ρετσίνι), με αποτέλεσμα να αποτελούν την εύφλεκτη βλάστηση. Δηλαδή κάνουμε λόγο για είδη όπως είναι το πεύκο και τα κυπαρίσσια. Μάλιστα, τα πεύκα βοηθούν και στην εξάπλωση της φωτιάς μέσω της έκρηξης των κουκουναριών.
Αντιθέτως η βλάστηση που είναι πιο ανθεκτική στην ανάφλεξη χαρακτηρίζεται κυρίως από μεγάλα φύλλα, με περισσότερη περιεκτικότητα σε νερό και λιγότερα ξερά κλαδιά. Τέτοια βλάστηση αποτελούν είδη όπως η ιπποκαστανιά, ο πλάτανος, η κατάλπη, η βελανιδιά κ.ά.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της πυρκαγιάς στο περιβάλλον;
Το αντίκτυπο των δασικών πυρκαγιών μπορεί να γίνει ορατό ακόμη και πολλές δεκαετίες αργότερα, επηρεάζοντας το τοπικό και το ευρύτερο οικοσύστημα. Νέες έρευνες στις Η.Π.Α. και σε χώρες της Μεσογείου έχουν αποδείξει ότι οι πυρκαγιές έχουν καθοριστικό ρόλο στην απελευθέρωση υδράργυρου στην ατμόσφαιρα (40% των συνολικών εκπομπών του αερίου). Επιπλέον, οι πυρκαγιές συμβάλλουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση και στην ανισορροπία των αερίων του φαινόμενου του Θερμοκηπίου, εντείνοντας φυσικά το φαινόμενο.
Επιπροσθέτως, μετά από μία μεγάλη δασική πυρκαγιά, διαταράσσονται οι πληθυσμοί των ζώων, των μικροβίων και των φυτών. Έτσι φέρει το αποτέλεσμα της διαταραχής της βιοποικιλότητας του οικοσυστήματος. Αυτά τα οικοσυστήματα προκειμένου να επανέλθουν σε ισορροπία μπορεί να χρειαστούν τα 30 έτη και άνω. Μετά από μια πυρκαγιά έχουμε ακόμη να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της διάβρωσης του εδάφους, το οποίο σε συνδυασμό με την απουσία βλάστησης συμβάλλει στις πλημμύρες.
*Η Στέλλα Παλάζη είναι Γεωπόνος Φυτικής Παραγωγής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Για να διαβάσετε περισσότερα, γίνετε συνδρομητής της μηνιαίας εφημερίδας μας. Με τη συνδρομή σας, υιοθετείτε αυτομάτως και πέντε δενδρύλλια, που θα φυτευτούν στις περιοχές της Κύπρου, οι οποίες έχουν υποστεί ζημιά από τις πυρκαγιές.
GREEN PRESS CYPRUS.NEWS
