«Οι καθηγητές που κάνουν τη φυσική βαρετή είναι εγκληματίες», με αυτό το απόφθεγμα ο διάσημος φυσικός και πρώην καθηγητής στο MIT Γουόλτερ Λεβίν συνοψίζει τις διαδικτυακές –πλέον– διαλέξεις του. Για πολλούς, ο δρ Λεβίν αποτελεί τον Μπομπ Ρος της φυσικής ή τον άνθρωπο που έβαλε τη φυσική στο σπίτι του μέσου πολίτη, με τα πειράματά του να εκλαϊκεύουν τους σύνθετους νόμους της φυσικής και να προβάλλονται πάνω από 100 εκατομμύρια φορές στο Διαδίκτυο, με τον Μπιλ Γκέιτς να αποτελεί έναν εκ των θαυμαστών του και να του αποστέλλει δύο επιστολές.
Ο διακεκριμένος πανεπιστημιακός και συν-συγγραφέας του έργου «Για την αγάπη της φυσικής» (εκδόσεις Κάτοπτρο – ο άλλος συγγραφέας είναι ο Γουόλτερ Γκολντστίν), δρα Λεβίν, σε μια συζήτηση για το διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο της εκπαίδευσης, την ανάγκη της δημιουργικότητας την ώρα της διδασκαλίας ως βασικού συστατικού κατανόησης του μαθήματος και τις μελλοντικές ανακαλύψεις στο πεδίο της φυσικής.
Ομως, ο δρ Λεβίν δεν περιορίζεται σε μια τετριμμένη συζήτηση, αλλά αναλύει μερικά από τα διάσημα πειράματά του, όπως το «εκκρεμές», τα οποία τον οδήγησαν να λάβει τον τίτλο του πιο αναγνωρίσιμου φυσικού του Διαδικτύου.
– Πώς έχει αλλάξει το τοπίο της εκπαίδευσης στο πεδίο της φυσικής με την πάροδο των ετών και ποιες τάσεις προβλέπετε για το μέλλον;
– Η ηλεκτρονική μάθηση έχει αλλάξει οριστικά την έννοια της εκπαίδευσης στη φυσική. Hμουν από τους πρώτους που εξερεύνησαν την ηλεκτρονική μάθηση. Οι διαλέξεις μου είχαν βιντεοσκοπηθεί στο ΜΙΤ και προβάλλονταν στις αίθουσες του ΜΙΤ, αλλά και σε έναν τηλεοπτικό σταθμό στο Σιάτλ, που έφτασε στα πέντε εκατομμύρια προβολές και αυτό ήταν μόλις το 1995, ενώ το 2007 οι New York Times με φιλοξένησαν σε πρωτοσέλιδό τους να «κρέμομαι» από ένα εκκρεμές.
Σκεφτείτε ότι πλέον μπορείτε να παρακολουθήσετε στο Διαδίκτυο σχεδόν κάθε διάλεξη φυσικής που μπορείτε να φανταστείτε, ενώ μπορείτε να περάσετε ακόμη και μαθήματα, ηλεκτρονικά, και να πάρετε «πιστωτικές μονάδες». Οπότε, πράγματι, η ηλεκτρονική μάθηση έχει αλλάξει εντελώς την όλη έννοια της διδασκαλίας, η οποία ξεκίνησε σε μια αίθουσα διδασκαλίας και πλέον δεν είναι απαραίτητο να γίνεται στην τάξη. Οι μαθητές μπορούν να κάνουν ερωτήσεις ακόμη και στο κανάλι μου στο YouTube και να λαμβάνουν απαντήσεις.
– Στο βιβλίο σας «Για την αγάπη της φυσικής» εξηγείτε θεμελιώδεις αρχές της φυσικής με απολύτως λογικό και κατανοητό τρόπο. Τι σας οδήγησε στην υπεραπλούστευση της επιστήμης σας και ποιες είναι μερικές αποτελεσματικές στρατηγικές για να κάνετε τις πολύπλοκες έννοιες της φυσικής πιο προσιτές στους φοιτητές σας;
– Κατάφερα να εξηγήσω δύσκολα θέματα χρησιμοποιώντας απλές λέξεις και απλά παραδείγματα, ενώ συχνά αναφερόμουν στον κόσμο των φοιτητών και στις δικές τους εμπειρίες. Και βέβαια, υποστηρίζω τη φυσική με επιδείξεις. Ορισμένες από αυτές ήταν εντυπωσιακές, ακόμη και επικίνδυνες, με στόχο οι φοιτητές να μην τις ξεχάσουν ποτέ. Σκεφτείτε πως στις παρουσιάσεις μου κάνω τους φοιτητές μου να τους «κοπεί» η ανάσα, τους κάνω να σωπάσουν εντελώς, να γελάσουν, ακόμη και να κατουρηθούν πάνω τους. Και αυτό είναι αλήθεια! Το στυλ της διάλεξής μου είναι μάλλον μοναδικό.
Στις διαλέξεις μου, δίνω πάντα έμφαση στην ομορφιά και στον ενθουσιασμό της φυσικής, παρά στις λεπτομέρειες που συχνά θα χάνονταν, ούτως ή άλλως, από τους φοιτητές. Προσπαθώ πάντα, όπου είναι δυνατόν, να τους κάνω να δουν πράγματα που δεν είχαν σκεφτεί ποτέ πριν, τα οποία είναι αρκετά εύκολο να τα κατανοήσουμε μέχρι και κυριολεκτικά να τα ακουμπήσουμε. Στόχος μου είναι να κάνω τους φοιτητές να αγαπήσουν τη φυσική και να τους κάνω να δουν τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο, δηλαδή γιατί οι ουρανοί είναι γαλάζιοι, γιατί τα ηλιοβασιλέματα είναι κόκκινα και γιατί υπάρχουν ουράνια τόξα. Και αυτές οι εμπειρίες είναι που θα τους εντυπωθούν σε όλη τους τη ζωή, διότι στην τελική αυτό που μετράει είναι αυτό που αποκαλύπτεις, όχι αυτό που καλύπτεις (= την ύλη του μαθήματος).
Στις παρουσιάσεις μου, κάνω τους φοιτητές μου να τους «κοπεί» η ανάσα, να γελάσουν, ακόμη και να κατουρηθούν πάνω τους!
– Λοιπόν, η συμβουλή που θα τους δώσω, μπορεί να μην τους αρέσει, γιατί μια διάλεξη είναι σαν να χτίζεις ένα «σπίτι». Ολα είναι θέμα χρόνου που αφιερώνεται στην προετοιμασία και βέβαια είναι θέμα φαντασίας του εκπαιδευτικού. Ο χρόνος προετοιμασίας για κάθε μία από τις 94 διαλέξεις του μαθήματός μου ήταν περίπου 60 ώρες ανά διάλεξη. Οταν έδινα τις διαλέξεις μου για πρώτη φορά έπρεπε να σταματήσω την έρευνά μου και επικεντρωνόμουν αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά στις διαλέξεις μου για δύο εξάμηνα. Φυσικά, αυτό ήταν πολύ δύσκολο για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές μου.
– Σε ένα από τα διάσημα βίντεό σας, σηκώνετε μια μπάλα στο ύψος του πιγουνιού σας, την αφήνετε και οι φυσικές δυνάμεις κάνουν τα υπόλοιπα μη επιτρέποντάς της να σας βλάψει. Μπορείτε να εξηγήσετε τι σας ωθήσετε να πραγματοποιήσετε αυτό το πείραμα, το οποίο έχει τύχει μεγάλης αποδοχής από τα εκατομμύρια των ψηφιακών ακολούθων σας;
Αυτό ήταν ένα κλασικό πείραμα που γινόταν στις μέρες μου σε πολλά πανεπιστήμια, αλλά εγώ πρόσθεσα την πινελιά μου. Δηλαδή, αύξησα την πίεση λέγοντας στους φοιτητές μου ότι δεν μπορούσα να κοιμηθώ τη νύχτα, γιατί αν έκανα ένα μικρό λάθος και το έσπρωχνα λίγο παραπάνω θα μπορούσε να είναι η τελευταία μου διάλεξη. Τους είπα επίσης ότι φοβόμουν και γι’ αυτό θα έκλεινα τα μάτια μου. Φυσικά, η όλη επίδειξη είναι εντελώς ακίνδυνη λόγω της αντίστασης του αέρα, αλλά αύξησε την ένταση.
– Ακόμη δεν γνωρίζουμε τι είναι η σκοτεινή ύλη και δεν ξέρουμε γιατί υπάρχει σκοτεινή ενέργεια. Η κανονική ύλη που βλέπουμε είναι η ύλη η οποία αποτελείται από αστέρια, πλανήτες, αέρια, ζώα, δέντρα και εσάς. Αυτό είναι μόνο το 5% της συνολικής ενέργειας στο σύμπαν. Το 27% είναι σκοτεινή ύλη και το 68% είναι σκοτεινή ενέργεια. Αυτός είναι ένας τομέας που υπόσχεται πολλά για το μέλλον, σίγουρα για τον επιστήμονα που πρώτος θα αποδείξει τι είναι πραγματικά η σκοτεινή ύλη. Ακόμη δεν το ξέρουμε αυτό. Και αυτό σίγουρα θα περιλαμβάνει στο μέλλον αρκετά βραβεία Νομπέλ.
– Σε ποια μελλοντική ανακάλυψη θα θέλατε να είστε παρών όταν συμβεί;
