Η Λευκωσία βυθίζεται ξανά στο γνώριμο χάος των “αναγκαίων έργων” — εκεί όπου η απουσία προγραμματισμού ντύνεται με τον μανδύα της έκτακτης ανάγκης.
Από σήμερα, ή το πολύ τις τελευταίες ώρες, η καρδιά της πρωτεύουσας χτυπά σε ρυθμούς κόρνας και εκνευρισμού. Οι οδηγοί στη λεωφόρο Διγενή Ακρίτα ζουν ένα καθημερινό μαρτύριο, εγκλωβισμένοι σε μια κυκλοφοριακή συμφόρηση που θυμίζει περισσότερο τιμωρία παρά αποτέλεσμα σωστού σχεδιασμού. Αιτία; Τα έργα ενίσχυσης του οχετού που, όπως ενημερωνόμαστε, διέρχεται κάτω από τον δρόμο — του άλλοτε ποταμού Κοτσίρκα ή “Βασιλοπόταμου”.
Ας είμαστε ξεκάθαροι: κανείς δεν αμφισβητεί την ανάγκη για ασφαλείς υποδομές. Όμως, το ερώτημα δεν είναι αν έπρεπε να γίνουν τα έργα, αλλά πώς και πότε αποφασίστηκε να γίνουν. Και κυρίως, γιατί η πρωτεύουσα πρέπει κάθε φορά να πληρώνει το τίμημα της προχειρότητας.
Από τον Κοτσίρκα στην κατάρρευση της υπομονής
Σύμφωνα με τον επιστάτη του έργου, κάτω από το συγκεκριμένο οδικό τμήμα περνά παλιό υδατόρεμα. Το υπόστρωμα έχει καταστεί επικίνδυνο, με αποτέλεσμα να απαιτείται ενίσχυση και νέα στήριξη. Μέχρι εδώ, κανένα πρόβλημα. Όμως, πώς γίνεται ένα έργο τέτοιας επικινδυνότητας να εμφανίζεται ξαφνικά, χωρίς προηγούμενη προειδοποίηση ή προγραμματισμό;
Αν πράγματι υπήρχε κίνδυνος κατάρρευσης, τότε έχουμε αποτύχει στη βασική υποχρέωση πρόληψης. Αν πάλι ο κίνδυνος είναι υπερβολικά δραματοποιημένος, τότε έχουμε μπροστά μας μια ακόμη περίπτωση έργου που βαφτίζεται “επείγον” για να καλύψει χρόνια αμέλειας.
Το παράλογο, ωστόσο, δεν σταματά εκεί. Το έργο ξεκινά στην πιο ακατάλληλη περίοδο του χρόνου — ακριβώς πριν την έναρξη της χειμερινής περιόδου και των έντονων βροχών. Δηλαδή, όταν το ενδεχόμενο πλημμυρών και κυκλοφοριακών προβλημάτων είναι στο αποκορύφωμά του. Αν η υποδομή κάτω από τη λεωφόρο ήταν πράγματι γνωστό ότι χρειάζεται ενίσχυση, γιατί δεν προγραμματίστηκε η παρέμβαση νωρίτερα, την άνοιξη, όταν οι καιρικές συνθήκες είναι σταθερές και η κυκλοφορία λιγότερο πιεστική; Ποιος λογικός σχεδιασμός επιλέγει να σκάβει έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Λευκωσίας την ώρα που πλησιάζουν οι πρώτες καταιγίδες;
Η επίσημη ανακοίνωση του Τμήματος Δημοσίων Έργων ορίζει ότι οι εργασίες θα διαρκέσουν έως τα μέσα Νοεμβρίου — με πιθανή παράδοση “κάποιων τμημάτων” τον Δεκέμβριο. Όταν ένα έργο ξεκινά με τόσο ελαστικό χρονοδιάγραμμα, ο πολίτης ξέρει ήδη το τέλος της ιστορίας: καθυστερήσεις, δικαιολογίες και, τελικά, μια νέα παράταση.
Η πόλη σε ομηρία
Το αποτέλεσμα είναι ορατό ήδη από τις πρώτες ώρες. Ολόκληρος ο άξονας Διγενή Ακρίτα – Μακαρίου – Καλλιπόλεως έχει μετατραπεί σε παγίδα. Οδηγοί και κάτοικοι προσπαθούν να κινηθούν μέσα από στενά και παρόδους που δεν σχεδιάστηκαν ποτέ για τέτοιον φόρτο. Οι παρακάμψεις μοιάζουν περισσότερο με παιχνίδι τύχης παρά με λύση.
Η ταλαιπωρία, φυσικά, βαφτίζεται “αναπόφευκτη”. Μια λέξη που στην Κύπρο έχει γίνει σχεδόν τεχνικός όρος των δημοσίων έργων. Όμως η ταλαιπωρία δεν είναι φυσικό φαινόμενο· είναι το αποτέλεσμα πολιτικής και τεχνικής ανεπάρκειας.
Πού είναι η κυκλοφοριακή μελέτη που προηγήθηκε; Πού είναι ο σχεδιασμός που εξασφαλίζει ότι η ζωή της πόλης δεν θα παραλύσει; Ποιος αποφάσισε ότι μπορούν να κλείσουν και οι δύο λωρίδες ενός τόσο νευραλγικού δρόμου για εβδομάδες, χωρίς σταδιακή φάση ή εναλλαγή ρευμάτων;
Ο “ποταμός” των δικαιολογιών
Η ιστορία της Διγενή Ακρίτα είναι μόνο ένα επεισόδιο σε ένα μεγαλύτερο σίριαλ: αυτό της διαχρονικής αδυναμίας της πολιτείας να αντιμετωπίζει την υποδομή ως ζωντανό οργανισμό. Η συντήρηση γίνεται μόνο όταν κάτι σπάσει. Ο έλεγχος πραγματοποιείται μόνο όταν ήδη υπάρχει πρόβλημα. Και κάθε φορά, οι πολίτες καλούνται να δείξουν κατανόηση για λάθη που δεν τους ανήκουν.
Ακόμα και οι επίσημες ανακοινώσεις παραμένουν γενικόλογες. Καμία σαφής αναφορά σε γεωτεχνικές μελέτες, σε πορίσματα ελέγχων ή σε ρήτρες καθυστέρησης. Καμία ενημέρωση για το κόστος, για την ανάδοχο εταιρεία ή για το αν θα υπάρξει διαφάνεια στην πρόοδο. Όλα ανακοινώνονται εκ των υστέρων — σαν να απευθύνονται σε κοινό χωρίς δικαίωμα ερωτήσεων.
Ο πολίτης στο περιθώριο
Η Λευκωσία, που ήδη παλεύει καθημερινά με τη χρόνια κυκλοφοριακή συμφόρηση, αντιμετωπίζει τώρα ένα ακόμη “πείραμα” αστικής δυσλειτουργίας. Οι κάτοικοι και οι επαγγελματίες των γύρω δρόμων βλέπουν την κίνηση να μεταφέρεται έξω από τα σπίτια και τα καταστήματά τους, χωρίς καμία αποζημίωση, χωρίς καμία μέριμνα.
Και μέσα σε όλα αυτά, το μήνυμα της πολιτείας είναι το ίδιο εδώ και δεκαετίες: “Ζητούμε την κατανόηση του κοινού”. Μόνο που η κατανόηση έχει κι αυτή τα όριά της. Γιατί η ανοχή, όταν γίνεται συνήθεια, δεν είναι κατανόηση — είναι συνενοχή.
Ποιος θα λογοδοτήσει;
Αυτό που λείπει δεν είναι η υπομονή των οδηγών, αλλά η λογοδοσία των υπευθύνων. Ένα δημόσιο έργο οφείλει να συνοδεύεται από σαφές χρονοδιάγραμμα, σχέδιο διαχείρισης κυκλοφορίας, προβλεπόμενες ρήτρες καθυστέρησης και κυρίως, δημόσια ενημέρωση για κάθε φάση του.
Δεν μπορεί η πρωτεύουσα της Κύπρου να λειτουργεί σαν εργοτάξιο χωρίς σχέδιο. Δεν μπορεί ο πολίτης να είναι μονίμως ο κομπάρσος στα λάθη άλλων. Η διαφάνεια δεν είναι “πολυτέλεια”· είναι η στοιχειώδης υποχρέωση ενός κράτους που σέβεται τους ανθρώπους του.
Ένα τέλος χωρίς ορίζοντα
Στη Διγενή Ακρίτα, οι εργασίες θα συνεχιστούν για εβδομάδες. Οι οδηγοί θα εγκλωβίζονται, οι κάτοικοι θα αγανακτούν, και η πόλη θα προσαρμόζεται — όπως πάντα. Όμως, η προσαρμογή δεν είναι πρόοδος. Είναι παραίτηση.
Αν κάτι πρέπει να μας διδάξει αυτή η ιστορία, δεν είναι ο φόβος για τον “ποταμό” που ρέει κάτω από τον δρόμο, αλλά η αγωνία για τον ποταμό ανευθυνότητας που ρέει εδώ και χρόνια πάνω από αυτόν. Και αυτός, δυστυχώς, δεν ενισχύεται με στηρίγματα· χρειάζεται ριζική ανακατασκευή.
