Η Αραγωνία, στη βορειοανατολική Ισπανία, είναι μια γη με καλλιέργειες καλαμποκιού, ροδάκινων και κερασιών, όπου το νερό ήταν πολύτιμο αγαθό ακόμα και πριν την εποχή της κλιματικής κρίσης. Πλέον, με την απειλή της ξηρασίας να εντείνεται, οι αγρότες της περιοχής μπορεί να βρεθούν αντιμέτωποι με έναν νέο, πανίσχυρο και εξαιρετικά «διψασμένο» γείτονα: τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας.
Η Microsoft και η Amazon επενδύουν δισεκατομμύρια για την απόκτηση γης στην ολοένα και πιο ευάλωτη υδρολογικά περιοχή, σχεδιάζοντας την κατασκευή data centers – εγκαταστάσεων που καταναλώνουν εκατομμύρια λίτρα νερού ετησίως. Οι κυβερνήσεις, τόσο εθνική όσο και περιφερειακή, υποδέχτηκαν τις εξελίξεις με ενθουσιασμό. Ο πρώην υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής της Ισπανίας χαρακτήρισε την απόφαση της Amazon ως απόδειξη ότι η Ισπανία βρίσκεται «στην πρωτοπορία της τεχνολογικής καινοτομίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ευρώπη». Ωστόσο, οι ντόπιοι δεν πείθονται από τις υποσχέσεις.
Ο αγρότης Τσέτσου Σάντσες, μιλώντας σε εκδήλωση στη Σαραγόσα, δήλωσε: «Στο τέλος, ο αγρότης ποτέ δεν κερδίζει. Όταν υπάρχει εκμετάλλευση από ξένα κεφάλαια, εμείς – οι κάτοικοι των δήμων – δεν κερδίζουμε τίποτα.»
Η ακτιβίστρια Αουρόρα Γκόμεθ και το συλλογικό της «Tu Nube Seca Mi Río» (δηλ. Το σύννεφό σου στεγνώνει τον ποταμό μου) έχουν ξεκινήσει εκστρατεία αντίδρασης με αίτημα την επιβολή μορατόριουμ σε όλα τα νέα data centers στην Ισπανία. «Οι αγρότες είναι εξαιρετικά εξοργισμένοι όταν μαθαίνουν για την κατανάλωση νερού των data centers. Ξέρουν καλά πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα με την κλιματική κρίση», λέει η Γκόμεθ. Ακόμα και δήμαρχοι και τοπικοί σύμβουλοι έχουν αρχίσει να ενώνουν τις φωνές τους με το κίνημα.
Πόση δίψα έχει η τεχνολογία;
Το 2024, ο τομέας των data centers στην Ευρώπη κατανάλωσε περίπου 62 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού — ποσότητα ισοδύναμη με 24.000 ολυμπιακές πισίνες. Μέχρι το 2030, αυτή η κατανάλωση αναμένεται να φτάσει τα 90 εκατ. κυβικά. Η συνεχής ψύξη των servers απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού. Όπως σημειώνει ο ειδικός σε θέματα υδάτινης πολιτικής Κέβιν Γκρέκσχ, το νερό είναι απολύτως κρίσιμο για κάθε διαδικασία, είτε αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη είτε την απλή αποστολή ενός email. Καθώς η ΕΕ προσπαθεί να ενισχύσει την ψηφιακή της ανεξαρτησία, ωθεί τα κράτη-μέλη σε επενδύσεις για data centers. Ωστόσο, το σχέδιο αυτό έρχεται σε σύγκρουση με την πραγματικότητα της λειψυδρίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε προσχέδιο της Στρατηγικής για την Ανθεκτικότητα στο Νερό αναφέρει ότι στρατηγικοί τομείς, όπως τα data centers, πρέπει να υποχρεωθούν να εφαρμόσουν μέτρα μέγιστης εξοικονόμησης νερού.
Η ισπανική κυβέρνηση τονίζει ότι όλα τα νέα data centers θα φέρουν περιβαλλοντική σήμανση βιωσιμότητας, ότι θα χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ότι θα περιορίζεται δραστικά η κατανάλωση νερού μέσω καινοτομίας. Η Microsoft δηλώνει ότι έως το 2030 θα είναι «υδατικά θετική», δηλαδή θα επιστρέφει περισσότερο νερό στις τοπικές λεκάνες απορροής από αυτό που χρησιμοποιεί. Η Amazon και η Google έχουν ανακοινώσει αντίστοιχες δεσμεύσεις.
Ο καθηγητής Γκρέκσχ συμφωνεί: «Είναι φυσικά αδύνατο να επιστρέφεις περισσότερο νερό απ’ όσο καταναλώνεις. Το να λένε ότι “αναπληρώνουν” περισσότερο είναι σαν να ισχυρίζονται ότι δημιουργούν χρυσό.»
Καθώς η τεχνολογική πρόοδος επιταχύνεται, η διαχείριση των φυσικών πόρων — και ιδιαίτερα του νερού — μετατρέπεται σε πεδίο έντονων κοινωνικών συγκρούσεων. Οι αγρότες της Αραγωνίας και οι τοπικές κοινότητες, μέσω εκστρατειών αντίδρασης, στέλνουν το μήνυμα πως η βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς διαφάνεια, συμμετοχή και σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον.
